Warszawa, kolekcja prywatna Polska, kolekcja prywatna Wrocław, kolekcja Hermansdorferów

Wrocław, mia Art Gallery, Kolekcja Hermansdorferów, 15 listopada – 20 grudnia 2017. Wrocław, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Kolekcja Hermansdorferów, 26 listopada 2013 – 19 stycznia 2014.

Kolekcja Hermansdorferów [katalog wystawy], wyd. mia Art Gallery, Wrocław 2017, s. 86. Kolekcja Hermansdorferów [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2013, nr kat. 77, s. 51.

Kolekcja Hermansdorferów [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2013, nr kat. 77, s. 135.

Rok 1970 był przełomowy dla twórczości Natalii Lach-Lachowicz. W marcu wzięła udział wraz ze Zbigniewem Dłubakiem i Andrzejem Lachowiczem w sympozjum „Wrocław ‘70”, organizowanym przez Jerzego Ludwińskiego. W tym samym roku ten sam skład poszerzony o Andrzeja Dzieduszyckiego uruchomił galerię PERMAFO. Cały Wrocław, serce ówczesnej polskiej awangardy, żył zmianami zachodzącymi w sztuce. W tym też roku Natalia LL rozpoczęła pracę nad cyklami fotograficznymi skupionymi wokół zaspakajania elementarnych potrzeb ludzkich – popędu seksualnego i głodu. Jako pierwszy powstał cykl prac „Aksamitny terror” nawiązujący do tekstów francuskiego filozofa Georga Bataille’a i markiza de Sade. Na każdej z fotografii widzimy artystkę w długiej czarnej sukni i skórzanych wysokich butach, w ręku trzymającą pejcz. Na niektórych fotografiach, obok Natalii LL pojawia się druga postać – młoda czarnowłosa kobieta. Nie ma jednak wątpliwości o kim i o czym opowiada ten cykl. Jego bezsprzeczną bohaterką jest dominatorka, w którą wcieliła się artystka. Użycie fetyszów seksualnego zniewolenia, gest uniesionej w górę ręki mocno trzymającej pejcz oraz lewego ramienia stanowczo wspartego na kolanie, służą uwypukleniu relacji poddania i dominacji. „Aksamitnym terrorem” Natalia LL pragnęła rozprawić się z wizerunkiem kobiety wciśniętej w ramy seksualnego poddaństwa.

Sztuka realizuje się w każdym momencie rzeczywistości, każdy fakt, każda sekunda jest dla człowieka jedyna i nigdy niepowtarzalna. Dlatego zapisuję wydarzenia zwykłe i trywialne jak jedzenie, sen, kopulację, odpoczynek, wypowiadanie, itp. – Natalia LL
(Natalia LL, tekst z 1972 roku, „Heute Kunst” 9/1975, Dusseldorf)

Natalia LL – a właściwie Natalia Lach-Lachowicz – to legenda współczesnej historii sztuki i jedna z najważniejszych polskich artystek konceptualnych. Jest współtwórczynią międzynarodowego ruchu feministycznego i autorką słynnej „Sztuki konsumpcyjnej” (1972-1975). Urodziła się w 1937 roku w Żywcu. W 1963 obroniła dyplom na wrocławskiej PWSSP (obecnie Akademia Sztuk Pięknych), pod kierunkiem prof. Stanisława Dawskiego. W trakcie studiów odkryła zamiłowanie do fotografii, która umożliwiała „(…) zmianę zwykłej banalnej rzeczywistości w niepowtarzalne i tajemnicze zdarzenie, fenomen” – jak mawiała artystka (cyt. za: Sobota A. [oprac.] Natalia LL. Twórczość. Lata 60., nataliall.com). Rok po ukończeniu szkoły została członkinią Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1970-1981 prowadziła wraz z Andrzejem Lachowiczem, Zbigniewem Dłubakiem i Antonim Dzieduszyckim galerię „PERMAFO”, która w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju neoawangardy w Polsce. Od 1975 roku brała czynny udział w światowym ruchu feministycznym. Za swoje dokonania twórcze otrzymała Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007) oraz Nagrodę im. Katarzyny Kobro (2013) – wyróżnienie wręczane artystom przez artystów.

Pierwsze prace fotograficzne Natalii LL przedstawiały głównie studia portretowe i zbliżenia twarzy. Pod koniec lat 60. artystka zainspirowana lekturą de Sade’a i Battaille’a wkroczyła w nurt „fotografii erotycznej”. Znużona panującymi w sztuce tendencjami, zaczęła poszukiwać nowych możliwości rozwinięcia obszarów wizualnych i mentalnych. Skupiła się wówczas na fotografowaniu fragmentów ciał. Po nawiązaniu kontaktów ze środowiskiem wrocławskiej neoawangardy, m.in. Jerzym Rosołowiczem i Jerzym Ludwińskim, styl artystki w latach 70. ukonstytuował się. „Jedyną dla mnie i sensowną metodą fotograficzną jest rejestracja a priori przyjętej koncepcji, pojęcia. Nie interesuje mnie fotografia estetyzująca, dlatego też zastosowałam termin fotografii intymnej, mający sens i w sferze kreacji i percepcji” – pisała (Natalia LL, Fotografia intymna [katalog wystawy], Galerii PERMAFO, Wrocław 1971). W tym okresie artystka stworzyła cykl fotografii i filmów wideo pt. „Sztuka konsumpcyjna” oraz „Sztuka postkonsumpcyjna”, przedstawiających portrety młodych kobiet dość ostentacyjnie konsumujących banany, parówki, słone paluszki czy kisiel. Codzienna, trywialna czynność, jaką jest jedzenie, w obiektywie Natali LL nagle zaskakiwała, rosnąc do rangi erotycznego aktu.

Na lata 80. i moment stanu wojennego przypada najbardziej ekspresyjna część twórczości artystki, zainspirowana mistykami chrześcijańskimi, problemem zła, a nawet satanizmu. Powstają wówczas malarsko-fotograficzne prace, takie jak „Trwoga paniczna – Raj utracony”, „Trójkąt magiczny” czy „Głowa mistyczna”. W latach 90. kontynuowała problematykę substancjalności zła i wątki autorefleksyjne. Jej wielowątkowa sztuka skupiona była głównie na problematyce tożsamości artystki i kobiety.