Polswissart

Portrety malował Axentowicz jeszcze w Monachium. W Paryżu zaś wstąpił do pracowni młodego portrecisty
Carolusa Duran, aby posiąść tajemnice jego powodzenia. Ale więcej niż Duranowi zawdzięcza innym,
świetniejszym malarzom. Uwagę jego zwrócili Boldini i Whistler. Axentowicz odczuł jak mało kto ich lekkość, wdzięk układu, świeżość barw, życie osób portretowanych, śmiałą indywidualną formę.

Niewiadomski E., Malarstwo polskie XIX i XX wieku, Warszawa 1926, s. 209.

Utrzymane w manierze malarstwa realistycznego popiersie starca o owalnej głowie, łysej nad czołem i na szczycie, o siwych kępach włosaów nad uszami, twarz pobrużdżona zmarszczkami, nos długi, prosty, z obwiedzionymi zmarszczkami, ciemnymi oczami pogodnie patrzącymi w stronę widza, o ustach w grymasie uśmiechu odsłaniających zęby, brodę pokrywa nieogolony zarost; postać odziana w oliwkowo brunatny płaszcz – habit? z szerokim kołnierzem zapewne przechodzącym na plecach w kaptur; spracowane dłonie złożone jedna na drugiej, wsparte na drewnianej lasce; tło ciemne, jednorodne. Dramaturgii temu pogodnemu i łagodnemu w wyrazie obrazowi dodaje żywa gra światła i cienia. Padający z góry blask rozświetla szczyt głowy, wydobywa plastykę twarzy, rozjaśnia część ramion i piersi, mieni się na wierzchu lewej dłoni, palcach prawej. Pociągnięcia pędzla szerokie, swobodne, w obrębie twarzy cienkie, precyzyjne, wydobywające rysunek lica. Tło zamalowane gładko (…) Opiniowany obraz Starzec, studium z natury – dzieło Teodora Axentowicza, powstałe w Monachium w 1881 r., należy do wybitnych osiągnięć malarskich tego twórcy. Jego klasa artystyczna i kontekst historyczny z innym, wybitnym obrazem Axentowicza Anachoreta predestynuje je do rangi muzealnej, jako wielce interesujący przykład monachijskiego okresu twórczości tego artysty, a także jako celny przykład polskiego malarstwa realistycznego końca XIX wieku podlegającego szerokiemu oddziaływaniu malarstwa holenderskiego i hiszpańskiego XVII stulecia. 

z ekspertyzy historyka sztuki Adama Konopackiego

W talencie jego dźwięczy pewna nuta specjalna: wysokie poczucie wartości dekoracyjnych dzieła. W lekkich pastelach uderza smak, z jakim komponuje owe główki, czy półfigury kobitek ubranych albo półnagich, ślicznych żywych i pikantnych. Axentowicz jak nikt inny , pamięta, aby dać im piękne tło perłowo szare, albo żółtawe, albo błękitnawe, niekiedy czerwone o wyszukanym odcieniu.

Eligiusz Niewiadomski

Jeden z czołowych przedstawicieli młodopolskiego malarstwa. Artysta urodzony w Braszowie w Siedmiogrodzie w rodzinie pochodzenia ormiańskiego. W latach 1879-1882 studiował w akademii monachijskiej pod kierunkiem Gabriela von Hackla, Alexandra Wagnera i Gruli Benczura. Początkowo malował realistyczne sceny rodzajowe (Gęsiarka, 1880), studia figuralne (Portret górala, 1881), próbował także sił w kompozycji historycznej (m.in. sceny z życia dawnych Słowian) W okresie 1882-1895 przebywał w Paryżu, gdzie studiował u Emile'a Carolusa-Durana. Edukacja w jego pracowni otworzyła Axentowiczowi drzwi do znakomitych salonów paryskich: rodziny Godebskich - miejsca spotkań elity intelektualnej Paryża, otoczenia Czartoryskich i Hotelu Lambert, pracowni Józefa Chełmońskiego oraz domu Władysława Mickiewicza uchodzącego tam za "oazę polskości". Z tego okresu czasu pochodzą portrety m.in. księcia Władysława Czartoryskiego, Cypriana Godebskiego, Sary Bernhard i Henrietty Fouquier. W 1894 współpracował z Wojciechem Kossakiem i Janem Styką przy realizacji "Panoramy Racławickiej". Młody Axentowicz bywał w posiadłości znanego redaktora czasopisma „Figaro” - Henriego Fouquiera, gdzie poznał jego córkę Henriettę – młodą paryską piękność, którą artysta przez wiele lat portretował. Od tego czasu Teodor Axentowicz pracował jako portrecista oraz ilustrator cenionych czasopism: „Le Monde Illustré", „L'Illustration" i „Figaro". Drugą ulubioną jego modelką była rudowłosa Ata Zakrzewska, której zjawiskowa uroda została uwieczniona m.in. w Rudowłosej i Wiośnie. W 1893 roku Axentowicz pojął za żonę Izę z Giełgud, za której Portret w różowej sukni otrzymał w 1894 roku. Złoty medal na wystawie we Lwowie. W tym samym roku został powołany przez Juliusza Fałata do objęcia stanowiska profesora w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Krakowska uczelnia i środowisko artystyczne zyskało tym samym wziętego portrecistę i malarza scen rodzajowych, mającego za sobą również zdobyty tytuł Officier d'Académie i członkostwo w Société Nationale des Beaux-Arts w Paryżu. Twórczość Axentowicza rozwijała się dwutorowo, artysta zdobył uznanie jako portrecista i zarazem jako autor scen rodzajowych. Drugi z wymienionych nurtów jego sztuki sięgał początkami okresu monachijskich studiów, kiedy to Axentowicz malował w realistycznej konwencji epizody z życia wsi (Pogrzeb na Rusi, 1882). Ludową tematykę rozwijał - w oparciu o przywiezione z Huculszczyzny szkice - doskonaląc realistyczny warsztat malarski. Powstały liczne sceny rodzajowe, przedstawiające m.in. Święto Jordanu,Pogrzeb huculski, Święcone. Dążenie do dekoracyjnej stylizacji znalazło rozwinięcie w obfitej liczbie idealizowanych portretów bliżej nieznanych nam dzisiaj dam promieniujących paryskim szykiem – piękności w sukniach balowych, ozdobionych wyrafinowaną biżuterią, spowitych futrami, w nobliwych kapeluszach, trzymających w ręku wachlarze, kwiaty maski, czytających, płaczących zadumanych (…) uwielbianych, dla których mężczyźni tracili serca, rozum i majątek. Axentowicz uprawiał także akwarelę, zajmował się litografią (afisze dla II, III i VII wystawy „Sztuki”), projektował okładkę katalogu IV wystawy Sztuki, wykonywał algrafie i glinoryty. W 1904 roku przebywał kilka miesięcy w St. Louis w USA jako współorganizator i uczestnik działu sztuki polskiej na Wystawie Powszechnej. Brał udział w wystawach w Dreźnie, Wiedniu, w IX Międzynarodowej Wystawie w Monachium (1905), w Rzymie (1911), w Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji i w wielu innych. W kraju wystawiał od 1880 w TPSP w Krakowie, w Salonie Krywulta w latach 1811-1906 i od 1883 roku w TZSP w Warszawie. Indywidualne wystawy Axentowicza miały miejsce w Krakowie w 1923 i 1927 roku, w 1930r w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi i TZSP w Warszawie, w 1938r w TPSP w Krakowie i w 1939r w TPSP we Lwowie. Dzieła artysty znajdują się we wszystkich niemal zbiorach publicznych: Muzeum Narodowym w Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi, a także w największych kolekcjach prywatnych w Polsce.