Polswissart

Portret kobiety w szalu pojawił się na polskim rynku sztuki po ponad dziewięćdziesięcioletnie nieobecności. W roku 1913 Olga Boznańska wysłała obraz z Paryża do Carnegie Institute w Pittsburghu na wystawę. Od tamtej pory Portret kobiety w szalu znajdował się w Stanach Zjednoczonych, w jednej z nowojorskich kolekcji. Polska publiczność zobaczyła obraz po raz pierwszy przy okazji wystawy Boznańska nieznana w roku 2005. Oferowana praca jest niezwykła nie tylko przez wzgląd na swoją ciekawą historię. Jest ona niekonwencjonalnym i oryginalnym przykładem najlepszego malarstwa portretowego Olgi Boznańskiej. Portrety malowała niekiedy po kilka miesięcy szczególną uwagę przywiązując do światła – w Portrecie kobiety w szalu zachwyca ono swym przytłumieniem. Tło schodzi zupełnie na drugi plan, przestrzeń, w której znajduje się portretowana jest nieokreślona. W ten sposób uwaga koncentruje się na postaci kobiety. I choć kontury jej są niewyraźne i wydaje się być odrealniona to zabieg ten celowo stosowany przez Boznańską ma poprowadzić widza ku sferze duchowej portretowanej kobiety, ku jej wnętrzu. To poszukiwanie ukrytej prawdy było nadrzędnym celem artystki i stanowi esencję portretów jej autorstwa. Jak to ujął Adolf Basler: Opierając swe studia na gruntownej znajomości formy, na sumiennej obserwacji, przestrzega ona zawsze ścisłości w rysunku, zwięzłości w modelacji, a całość ożywia, akcentując tylko pewne szczegóły, a zaznaczając resztę. Benedyktyńska to praca, malowanie portretu przez pannę Boznańską. Tygodnie całe spędza na malowaniu jednego modela, szukając w nim tego, co najcharakterystyczniejsze, co najważniejsze, aż dochodzi do jak największej ekonomii szczegółów (…) W szarudze mglistej, spłukanej jakby deszczem, freskowe maski Boznańskiej rozpierają ramy swym uczuciem, przestrzeń życiem wypełniają, tworząc atmosferę niezwykle zadomowioną.

- kolekcja prywatna, Polska
- kolekcja prywatna, Nowy Jork, USA

Olga Boznańska 1865-1940, Muzeum Narodowe w Warszawie 2015.
Olga Boznańska, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków X. 2014- I. 2015.
Boznańska nieznana, Muzeum Regionalne w Staowej Woli, Stalowa Wola 2006.
Boznańska nieznana, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot 2006.
Boznańska nieznana, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2005-2006.
Boznańska nieznana, Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 2005.
Carnegie Institute, Pittsburgh – USA, 1913.

Olga Boznańska 1865-1940 [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2015, poz. 139, s. 220.
Bobrowska E., Kozakowska - Zaucha U., Olga Boznańska [katalog wystawy], wyd. MNK, Kraków 2014, str. 220.
Król A., Boznańska nieznana, Kraków 2005, s.132, il. s.133.
Falk P. H., Record of the Carnegie Institute’s International Exhibitions 1896-1996, Pittsburgh 1998, s. 45.

Obrazy moje wspaniale wyglądają, bo są prawdą, są uczciwe, pańskie, nie ma w nich małostkowości, nie ma maniery, nie ma blagi. Są ciche i żywe i jak gdyby je lekka zasłona od patrzących dzieliła. Są w swojej własnej atmosferze.

– Olga Boznańska (fragment z listu do Julii Gadomskiej, 1909)

Olga Boznańska urodziła się w 1865 roku w Krakowie. Jej rodzicami byli Adam Nowina Boznański i Eugenia Mondan, od której przyszła artystka otrzymała swoje pierwsze lekcje rysunku. W 1883 roku zaczęła rozwijać swoje umiejętności pod kierunkiem Kazimierza Pochwalskiego oraz Józefa Siedleckiego. Uczęszczała dodatkowo na Wyższy Kurs dla Kobiet im. A. Branieckiego. Od 1886 roku była studentką Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie pobierała nauki malarstwa u Karla Krichedorfa oraz Wilhelma Dürra. W 1895 roku objęła stanowisko kierownika Szkoły Malarskiej, zastępując tymczasowo Teodora Hummla. W 1898 roku osiadła na stałe w Paryżu.

Była członkinią Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Société Nationale des Beaux-Arts i Polskiego Towarzystwa Literacko-Artystycznego w Paryżu, a także International Society of Sculptors, Engravers and Painters w Londynie. Prezentowała swoje prace na wystawach w kraju i za granicą, m.in. w Berlinie, Londynie, Paryżu, Wiedniu, Amsterdamie i Wenecji, jak również w Stanach Zjednoczonych. Została wielokrotnie uhonorowana nagrodami, m.in. złotym medalem na międzynarodowej wystawie w Monachium (1905), Francuską Legią Honorową (1912), Grand Prix na Wystawie Expo w Paryżu (1939) i orderem Polonia Restituta (1938).

Boznańska najlepiej czuła się we własnej pracowni. Wypełnione papierosowym dymem i zasłonięte od bezpośredniego światła wnętrze atelier, pełne sprzętów, tkanin i zasuszonych kwiatów, stanowiło tło dla jej niezliczonych portretów oraz martwych natur. Artystka wstawała późno, ale zaraz po przebudzeniu przystępowała do malowania. Pracowała dopóki pozwalało na to dzienne światło, dzięki któremu mogła wydobyć z obrazów wielobarwne refleksy, błysk oka czy odbicie światła. Styl Boznańskiej zmieniał się na przestrzeni lat. Początkowo przeplatała się w nim aura twórczości Jamesa McNeil Whistlera, następnie doszedł do głosu impresjonistyczny sposób malowania Edouarda Maneta.

Boznańska nazywana jest malarką ciszy. Jej bezpretensjonalny sposób oddawania rzeczywistości opierał się na przekonaniu, że dodatkowe „koloryzowanie” jest zbyteczne i odbiera dziełu wiarygodność. Dojrzałe portrety artystki charakteryzuje pewna swoista duchowość, pogłębiona wąską skalą brązów i szarości. Prócz wyrafinowanej harmonii tonów, wyraźna jest również szkicowość form, mnogość uderzeń pędzla, a także umiejętne wykorzystanie naturalnej kolorystyki tekturowego podłoża. Bogata galeria wizerunków Boznańskiej obfituje zarówno w przedstawienia dorosłych, jak i dzieci. Są oni reprezentacyjnie upozowani lub też siedzą zadumani w odosobnieniu. Artystka malowała również wiele portretów własnych. Jej konsekwentny styl i twórczość przyczyniły się do wyodrębnienia w historii sztuki pierwszej wyraźnej grupy kobiet-malarek.