Polswissart

Wróblewski wydaje się dziś artystą bardzo współczesnym, podczas gdy za życia był odosobniony w tym, co robił. Był postacią tragiczną, indywidualistą skonfliktowanym ze wszystkimi liczącymi się wówczas ugrupowaniami malarskimi. Nowocześni widzieli w nim szalonego realistę, kapiści z kolei nie zgadzali się z jego malarstwem, w którym estetyka splatała się z ideologią. Nawet socrealiści nie widzieli go wśród siebie. - Eric de Chassey w wywiadzie udzielonego Agnieszce Sural

Oferowaną pracę należy zaliczyć do obrazów, w których Andrzej Wróblewski rozlicza się z traumą wywołaną przeżyciami wojennymi. Artysta dokonuje tego w sposób dla siebie tylko właściwy stosując język z jednej strony realistyczny z drugiej zaś bogaty w ukrytą symbolikę. Marynarka widnieje na wielu obrazach artysty odnoszących się do dramatu wojny a zwłaszcza zaś do scen egzekucji gdzie ubrani w tę właśnie marynarkę mężczyzni giną z rąk niemieckiego okupanta. Ten element ubioru powraca również w Autoportrecie, obrazie chronologicznie skąd inąd wieńczącym cykl „Rozstrzelania” (1948-1949). Tym cytatem z elementu ubioru Wróblewski zdaje się mówić odbiorcy, że to on mógł stać na miejscu tych mężczyzn i zginąć. Katarzyna Bojarska w eseju The Gesture of Realism. Andrzej Wróblewski's Photo-Memory of War snuje różne hipotezy począwszy od tej mówiącej o próbie utożsamienia się z ofiarami wojny poprzez powiedzenie: ja sam nie stałem się ofiarą ale noszę tę samą marynarkę ergo żyję i funkcjonuję w tym samym świecie co oni, z tą tylko różnicą, że oni są już martwi. Artysta mógł też chcieć odnieść się tym gestem do swojej tożsamości – mam na sobie marynarkę jednego z tych co zginęli, takie jest moje dziedzictwo, to co mnie określa. W Autoportrecie Wróblewski siedzi na żółtym tle, jego prawa ręka spoczywa na kolanach, lewa zaś, wyciągnięta, wykracza poza kadr płótna.

Przyglądając się Autoportretowi nie sposób nie odnieść wrażenia, że jest on namalowany w oparciu o jedną z fotografii, które artysta wykonywał swemu odbiciu w lustrze. Ucięta ręka, która najprawdopodobniej trzyma aparat, też bywa odczytywana jako symbol deformacji i rozczłonkowania w czytelnym nawiązaniu do symboliki obrazów wojennych. Przywołując jeszcze raz słowa Katarzyny Bojarskiej ta ręka, która wykonała zdjęcie (a właściwie oba zdjęcia - fotograficzne i malarskie) jest ręką, która odcięła się na płótnie, tworząc w ten sposób obraz już rozczłonkowanego ciała. To, co pozwoliło zdjęciu zaistnieć unicestwiło fragment ciała przedstawionego, jakby Wróblewski chciał powiedzieć, że te dwie rzeczy - obraz i zadawanie bólu – są sobie równoważne. I im bardziej artysta patrzący na siebie w lustrze chce się wykluczyć z otaczającej go rzeczywistości tym mocniej do niej przynależy.

kolekcja rodziny Varisella, Warszawa
kolekcja Olgi i Wojciecha Fibaków, Warszawa
kolekcja prywatna, Polska

Andrzej Wróblewski. Recto/verso, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia, Madryt listopad 2015 – luty 2016.
Andrzej Wróblewski 1927-1957. Retrospektywa, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 1998.
Andrzej Wróblewski 1927-1957. Retrospektywa, Muzeum Narodowe, Kraków 1998.

Andrzej Wróblewski. Recto/verso [katalog wystawy], wyd. Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia, Madryt 2015, s. 125.
Andrzej Wróblewski. Recto/verso, wyd. Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2015, s. 107.
Nowe Obrazy. Kolekcja Olgi i Wojciecha Fibaków, Warszawa 2010, s. 228.
Michalski J., Chłopiec na żółtym tle. Teksty o Andrzeju Wróblewskim, wyd. Galeria Zderzak, Kraków 2009, s. 266.
Nowe Obrazy. Kolekcja Olgi i Wojciecha Fibaków, Warszawa 2007, s. 172.
Gołubiew Z., Andrzej Wróblewski [katalog wystawy], Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Muzeum Narodowe w Krakowie, Fundacja Instytutu Promocji Sztuki, Warszawa 1998, poz. kat. 61.

OPISANY:

Bojarska K., Executing of historical painting: realism, trauma and war, in: Andrzej Wróblewski. Recto/verso, Wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2015, s. 107-109.

Andrzej Wróblewski uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich artystów wczesnego okresu po II wojnie światowej, który stworzył wyraźnie indywidualistyczne podejście do sztuki przedstawieniowej. Urodzony w Wilnie studiował na ASP w Krakowie, m.in. u Zbigniewa Pronaszki, Jerzego Fedkowicza i Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Był twórcą Grupy Samokształcenia, do której należeli m.in. Andrzej Wajda – ówcześnie student krakowskiej ASP – oraz Jan Tarasin. Twórczość Wróblewskiego, przerwana nagłą śmiercią w wieku zaledwie trzydziestu lat, koncentrowała się na człowieku i była silnie uwarunkowana bolesnymi przeżyciami wojennymi. Był bardzo płodnym artystą, do jego ulubionych technik należało malarstwo olejne, gwasz, rysunek i grafika.

Najwcześniejsze obrazy Wróblewskiego, takie jak „Martwa natura z dzbanem” (1946), były utrzymane w duchu kapistowskim. Ale już pod koniec lat 40. zaczął buntować się przeciwko dominującemu w kręgach akademickich koloryzmowi, a na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie w 1948 roku został doceniony jako malarz prezentujący oryginalne formy przestrzenne. Dla Wróblewskiego ważne było oddanie się twórczości sprzecznej z popularnymi wówczas w Polsce technikami i stylem. W latach 1947-1948 koncentrował się na eksperymentach w malarstwie olejnym i gwaszach, wypracowując unikalny środek wyrazu, a jednocześnie pozostając otwartym na wpływy nowoczesnych stylów artystycznych, takich jak surrealizm, abstrakcjonizm i sztuka geometryczna. Na płótnach z tego okresu często pojawiają się figury geometryczne, jak w pracach „Niebo nad Górami” (1948), „Niebo Niebieskie” (1948) czy „Segmenty” (1949).

Wróblewski nazywany jest prekursorem nowej figuracji. Dla wielu krytyków sztuki, również międzynarodowych, twórczość artysty wyprzedzała swój czas. Kurator madryckiej wystawy Wróblewskiego, francuski historyk sztuki Éric de Chassey, powiedział: „(…) Wróblewski robił rzeczy, które normalnie uznalibyśmy za niemożliwe w jego czasach. Pojawiły się one dopiero pod koniec lat 80. i na początku 90. u takich artystów, jak Luc Tuymans, Wilhelm Sasnal, Raoul de Keyser czy René Daniëls. Łączyli oni abstrakcję z figuracją, nie zastanawiając się nad różnicami pomiędzy tymi dwoma sposobami malowania. Fakt, że u Wróblewskiego działo się to już w późnych latach 40., stawia go w kompletnie odmiennym i wyjątkowym świetle”.

Zainteresowanie twórczością Wróblewskiego stale rośnie nie tylko w Polsce, ale i w krajach Europy Zachodniej. Po spektakularnym sukcesie kilku wielkich, monograficznych wystaw artysty, zrealizowanych m.in. w krakowskim Muzeum Narodowym i warszawskiej Zachęcie w latach 90., analogiczne prezentacje jego prac zaczęły pojawiać się w innych częściach świata. W 2012 roku powstała Fundacja Andrzeja Wróblewskiego, która aktywnie działając na polu naukowym, wydała obszerną monografię artysty, ukazującą nie tylko jego życie i twórczość, ale także działalności jako historyka sztuki, krytyka i recenzenta wystaw krakowskich oraz komentatora ówczesnego życia artystycznego.