Polswissart

Portrety dziecięce Tadeusza Makowskiego, które powstawały od mniej więcej 1918 roku na stałe wpisały się w kanon polskiej sztuki, stanowiąc niemalże trzon dziecięcych przedstawień. Do 1918 roku dziecko w twórczości Makowskiego występowało sporadycznie, teraz stało się postacią centralną i pierwszoplanową. Musiała sprawić to wzrastająca sympatia, a nawet fascynacja artysty małym modelem. Makowski żywo zainteresowany był życiem i psychiką maluchów, a podłożem tego było zapewne przekonanie o istniejącym związku między szczerą naturą dziecka a własnym emocjonalnym, uczuciowym stosunkiem do świata.
Portrety dziecięce u Makowskiego są zazwyczaj małego formatu. Twarze modelowane są światłocieniem, ale uderza przede wszystkim ogromna troska o oddanie ich plastyczności, fizycznego podobieństwa. Charakterystyczną cechą przedstawień jest pewna powaga portretowanych, zamyślenie malujące się w podniesionym spojrzeniu, rozchylonych ustach, jakby jakaś wcale niedziecinna troska je trapiła. Wcale nie są to dzieci ładne, pielęgnowane w potocznym tego słowa znaczeniu. Sam Makowski powiedział kiedyś: To nie są dzieci bogatych ludzi; nigdy takich nie znałem. Może stąd tyle w tych wizerunkach głębi i pochylenia się nad tym co wewnętrzne, jak również odwrócenie sposobu widzenia. Nie obserwujemy bowiem dziecka oczami dorosłego, widzimy go raczej jego własnymi oczyma. To ta dziewczynka i ten chłopiec tak widzi świat. Spojrzenie to nie jest wyrobione, ma wypaczone proporcje i wyolbrzymia je lub zmniejsza wedle własnego wyobrażenia na temat tego co widzi. Dla współczesnego widza najważniejsza jednak jest ta ogromna tkliwość wyrazu, ta chwytająca za serce naiwność i bezbronność, która nie pozwala oderwać wzroku od pracy. Okrągłe twarze, okragłe oczy sprawiają, że twarze małych modeli są jeszcze bardziej dziecinne, dokładnie jakby dziecinną ręką malowane.
W twórczości Makowskiego motyw dziecka odgrywa ogromną rolę, wpisując sie tym samym nie tylko w założenia typowe dla Ecole de Paris, ale również, a może przede wszystkim w cały nurt malarstwa Młodej Polski i malarzy, dla których dziecko stanowiło zawsze wdzięczny obiekt studium, jak choćby Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Władysław Ślewiński czy Jan Rembowski.

Było w nim coś z niewinnego dziecka – jakaś świeżość, niewinność, a jednocześnie to był bardzo wykształcony człowiek.
– Marcel Gromaire

Tadeusz Makowski to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy XX wieku. Postawa artystyczna Makowskiego ukształtowała się w początkowym okresie pod wpływem symbolistycznego malarstwa pejzażowego Stanisławskiego, zaś twórczość Mehoff era przekazała mu zrozumienie istoty rysunku jako środka ekspresji i zamiłowanie do dekoracyjnej, secesyjnej stylistyki. Artysta na przełomie 1908 i 1909 r. wyjechał do Paryża, gdzie pozostał do końca życia. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Brał udział w Salonach: Niezależnych, Tuileries, Jesiennym i De L'Oeuvre Unique. Jego zainteresowania scenografią teatralną przejawiły się w wykonywaniu kukiełek dla krakowskiego kabaretu "Zielony Balonik". W Paryżu zafascynowała artystę klasycyzująca, symboliczna sztuka Puvis de Chavannes'a. Około 1911 przejął od Le Fauconniera i kubistów zwartą konstrukcję obrazu i geometryzujące traktowanie form; kształt wydobywał jednak światłocieniowym modelunkiem i obrysowywał wyrazistym konturem. Na jego twórczość silnie wpłynęła podróż do Bretanii oraz postimpresjonistyczna sztuka Ślewińskiego. W 1918 pojawił się w obrazach Makowskiego motyw kluczowy dla jego dalszej twórczości - postać dziecka. Artysta malował wówczas liryczne, naiwne w wyrazie wizerunki dzieci w pastelowych, wysmakowanych tonacjach. Około 1920 powstały inspirowane sztuką Pietera Bruegla St. rozległe pejzaże ożywione sztafażem i utrzymane w zmatowiałej kolorystyce z przewagą brązów i zieleni. Rok 1928 stanowił istotną cezurę w twórczości artysty. Skrystalizował się wówczas jego indywidualny styl obrazowania, niepowtarzalny w kontekście sztuki europejskiej. wykształcił wtedy własny, charakterystyczny i łatwo rozpoznawalny styl łączący echa kubizmu, fascynację sztuką ludową i malarstwa artystów naiwnych. W latach 1929 – 30 Makowski tworzył liczne kompozycje olejne, akwarelowe, rysunkowe z przedstawieniami dzieci. Należą one do dojrzałej i artystycznie wysublimowanej fazy twórczości Makowskiego, w której artysta uprościł kształty, sprowadzając je do trójkątów, walców i stożków, liniom nadał moc i wyrazistość. Prócz malarstwa sztalugowego, akwareli i rysunku Makowski uprawiał techniki graficzne - drzeworyt, akwafortę i litografię. Zajmował się ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek; ozdobił drzeworytami wydane w 1925 w Paryżu „Pastorałki” Tytusa Czyżewskiego. Pisał ponadto wiersze, opowiadania i teksty z zakresu teorii sztuki.