Polswissart

SCENA BATALISTYCZNA
olej, deska, 18,5 x 27 cm
p.d.: napis słabo czytelny
w załączeniu orzeczenie autentyczności autorstwa francuskiego rzeczoznawcy Rene Milleta
w załączeniu opinia Janusza Macieja Michałowskiego

SCENA PRZED KARCZMĄ
olej, deska, 18,5 x 27 cm
p.d.: napis słabo czytelny
w załączeniu orzeczenie autentyczności autorstwa francuskiego rzeczoznawcy Rene Milleta
w załączeniu opinia Janusza Macieja Michałowskiego

Pierwsze znane rysunki Jana Piotra Norblina pochodzą mniej więcej z 1760 roku. Pokazują one przemożny wpływ, jaki na młodego artystę wywarł w Paryżu nieżyjący już wówczas Antoine Watteau. To właśnie od niego przejął artysta model malarstwa z jego charakterstyczną kompozycją i kolorystyką. Zauroczenie scenami batalistycznymi i rodzajowymi było zaś zasługą niewątpliwie Franceso Casanovy. To pod jego kierunkiem Norblin nabrał wprawy w w tworzeniu scen z dużymi grupami postaci. Prezentowane prace należą do tego własnie okresu twórczości artysty. Zostały stworzone w Paryżu, na co wskazywać może częściowo nieczytelny napis na jednej z prac - Paris. Prawdopodobnie ich powstanie przypadło na lata 70-te XVIII wieku. Być może były pokłosiem podróży, które artysta w tych latach odbywał z poznanym małżeństwem Czartoryskich, z którym to w 1774 roku ostatecznie przyjechał do Polski. Do wszystkich stałych elementów twórczości inspirowanych niewątpliwie Casanovą i Watteau jak chociażby opuszczony nisko horyzont czy drobiazgowość w przedstawianiu dużych scen rodzajowych dodać należy impresjonistyczne wręcz potraktowanie partii nieba, charakterstyczne dla dojrzałej twórczości artysty. Sama tematyka przedstawień: scena odpoczywających przed karczmą wojsk oraz rozległa scena batalistyczna osadzona w pejzażu z górującym po lewej stronie wiatrakiem są typowe dla wczesnego okresu, naznaczonego twórczością największych tego okresu artystów, cieszących się już wtedy uznaniem publiczności, gustującej w tego typu obrazach.
W Polsce najbardziej znane są prace tego artysty z cyklu fete galante, w którym to tworzył artysta po przyjeździe do Polski; rysunki rodzajowe, scenki z życia ulicy o charakterze anegdotycznym, szczególnie te przedstawiające moment przyjęcia Konstytucji 3 Maja czy insurekcję kościuszkowską. Porównywalne choćby wymiarowo są z prezentowanymi przedstawieniami dwie znane prace artysty z kolekcji Zamku Królewskiego w Warszawie - Wróżka oraz Kuglarze z małpką. Odnajdujemy w nich charakterystyczny sposób przedstawienia architektury oraz kolorystykę.
Pojawienie się odnalezionych we francuskiej kolekcji wczesnych prac Jana Piotra Norblina jest niewątpliwym wydarzeniem na polskim rynku antykwarycznym. Stanowią one bowiem rzadki przykład twórczości artysty sprzed pobytu w Polsce oraz dowód osadzenia jej w ramach ówczesnego malarstwa światowego. Są niewątpliwie rarytasem kolekcjonerskim dla wszystkich miłosników malarstwa historycznego oraz twórczości Jana Piotra Norblina, z którego to szkoły wyrosły takie wielkie osobowości malarstwa polskiego jak chociażby Jan Rustem czy Aleksander Orłowski.

Paryż, kolekcja prywatna
Paryż, Collin du Bocage, aukcja 16.03.2011, poz. 34

Jan Piotr Norblin był francuskim malarzem i rysownikiem, który w 1774 roku został sprowadzony do Polski przez księcia Adama Czartoryskiego. Trzydzieści kolejnych lat spędził w kraju, zapisując się w historii polskiej sztuki jako malarz okresu stanisławowskiego. Uważany jest również za ojca malarstwa rodzajowego. Polska stała się dla artysty ojczyzną, bo choć Norblin urodził się i ukształtował swoją twórczość na modelach artystycznych funkcjonujących we Francji, stał się artystą polskim – w Polsce osiągnął pełnię swego rozwoju i świadomości człowieka nowoczesnego, rozumiejącego tok przemian dziejowych wśród których przyszło mu żyć (Kępińska A., Jan Piotr Norblin, Wrocław [etc.] : Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1978, s.7).

Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine urodził się 15 lipca 1745 r. w Misy-Faut Yonne, w mieszczańskiej rodzinie. Ojciec artysty Pierre Martin Norblin, był właścicielem posiadłości La Gourdaine, której to nazwę przyjął jako rodzinny przydomek. Młody Norblin już od wczesnych lat rysował. Trzy zachowane szkice z 1760 roku przedstawiają prochownię w Bastylii, którą 15-letni Norbli wydawał się być oczarowany. Fascynowała go sztuka Antoine'a Watteau, francuskiego mistrza, od którego przejął model malarstwa rokokowego z jego schematem kompozycji i kolorystyką. Drugim nauczycielem Norblina został Francesco Casanova. Pod jego kierunkiem Norblin nauczył się kreować sceny bitew z wieloma skomplikowanymi układami postaci. W jego warsztacie namalował Utarczkę konnicy z 1769 roku, opatrzoną stosownym podpisem odwołującym się do włoskiego artysty. W tym samym roku nazwisko Norblina figuruje w protokołach Académie Royale de Peinture et de Sculpture - Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu, a następnie w Ecole Royale - Królewskiej Szkole, do której należeli wyłącznie protegowani króla, uzupełniający swoją wiedzę nabytą w bardziej dostępnej uczelni. Obecność Norblina w gronie protegowanych uczniów świadczy o tym, że jego talent został zauważony. Akademia miała jednak swoje wzorce i kanony nauczania. Nauczyciele starali się zapewnić swym uczniom szerokie wykształcenie ogólne, zwłaszcza w zakresie historii antycznej. Tymczasem Norblin, dotychczas podatny na otaczające go wzorce wykazywał dużą obojętność na klasycystyczny model tworzenia (…) Norblinowi wdrożonemu do niedużego szybkiego i dynamicznego szkicu, nie odpowiada ani patetyka surowej formy klasycystycznej, ani retoryka zachowań postaci, nie jest w stanie też wzbudzić w sobie entuzjazmu dla odległego świata grecko-rzymskiego. Gdy przyjdzie mu dać ideowy wyraz wydarzeniom swojej epoki, posłuży się realistycznym, bezpośrednim ujęciem tematu; nie zmieni też nigdy swoich przyszłych rewolucyjnych bohaterów w antyczne przenośnie. (tamże, s. 13) Najprawdopodobniej niechęć do narzuconych wzorców artystycznych, egzekwowanych przez uczelnię, stała się powodem braku sukcesu Norblina na Akademii i szybkiego jej opuszczenia. W latach 1771 -1774, artysta podróżował m. in. do Londynu, gdzie spotkał swojego przyszłego mecenasa księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. W 1776 poślubił poznaną w Warszawie Polkę - Marię Tokarską, z którą miał kilkoro dzieci. W drugiej połowie lat 70. XVIII wieku przebywał przeważnie w pałacu Błękitnym w Warszawie lub w nowo wybudowanej rezydencji w Powązkach. Okres ten zaowocował zmianą tematyki obrazów malarza, który chętnie ilustrował polskie typy postaci, często nadając im nieco komiczny charakter (zapewne pod wpływem Hogartha), np. w rysunkach Opasły szlachcic i Chudy szlachcic. Obrazował również sceny rodzajowe z ukazaniem polskiej specyfiki (Zebranie chłopskie w karczmie, Żydowscy muzykanci), a także rysunki z polskiej historii, wykonane zapewne dla samego ks. Adama Czartoryskiego, znanego ze swoich zainteresowań historycznych. Norblin pozostawał na służbie u Czartoryskich praktycznie przez cały czas swojej ponad trzydziestoletniej obecności w Polsce. Z lat 80. XVIII stulecia pochodzi większość rokokowych obrazów Norblina, ukazujących zabawy magnaterii w parku na Powązkach. Należą do nich płótna przedstawiające zabawy na lodzie, sceny towarzyskie pod pomnikiem lub nad jeziorem, śniadania, huśtawki, kąpiel kobiet w parku, czyli cały zestaw sposobów spędzania wolnego czasu wymyślony przez ks. Izabelę Czartoryską.

Po trzydziestoletnim pobycie w Polsce, najlepszym i najszczęśliwszym okresie życia, wypełnionym twórczością bogatą i różnorodną, niemłody już Norblin zdecydował się na powrót do swojej pierwszej ojczyzny, z którą nigdy zresztą nie stracił kontaktu. Kilkakrotnie podejmował bowiem krótkie podróże do Francji, a w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu kształcili się jego dwaj synowie – Marcin i Aleksander. Również nazwisko artysty we Francji było znane – figurowało w słownikach grafików i malarzy wydawanych w latach dziewięćdziesiątych, a wczesne rysunki Norblina pojawiały się na aukcjach trafiając do prywatnych kolekcji. Mając w pamięci i odruchu uwrażliwienie na polityczne wypadki w Polsce, Norblin zajmował się wtedy wydarzeniami współczesnymi, które wstrząsały napoleońską Francją. Były to wydarzenia, które pozwalały artyście rozwijać nowe serie tematów batalistycznych. W ten sposób Norblin mógł wracać do doświadczeń młodości. Malował bitwy kolejnych kampanii napoleońskich – pod Nazaretem, górą Tabor, Piramidami, a także pod Marengo i Iławą. Trudno przecenić dzieło Norblina w odniesieniu do całości sztuki polskiej tamtego czasu. Kształcąc w latach dziewięćdziesiątych w Warszawie szereg uczniów, takich jak Orłowski, Płoński, Rusten, Kosiński, oraz mając wielu naśladowców, którzy podejmowali jego linię rodzajową, często łącząc ją z linią rembrandtowską, stał się Norblin niejako inicjatorem nowego działu sztuki polskiej, jakim było w XIX stuleciu malarstwo rodzajowe i za takiego też bywa najczęściej uznawany. (Kępińska A., Jan Piotr Norblin, Wrocław [etc.] : Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1978, s. 83).