Polswissart

Niezwykle ważnym i bardzo osobistym obrazem w twórczości Wojciecha Fangora była namalowana w 1946 roku praca pt. Rozstrzelanie. Obrazem tym rozliczył artysta swoją wojenną przeszłość a zwłaszcza ciążącą na nim traumę jaką było przeżycie niemieckiej łapanki na ulicach Warszawy, i związane z tym cudowne uniknięcie rozstrzelania. W kompozycji tej przedstawiającej czterech żołnierzy mierzących z karabinów do widza, po raz pierwszy Fangor przejawił bunt wobec realizmowi. Obraz ten jest świadectwem zerwania z dotychczas praktykowaną realistyczną manierą i zwiastunem nadchodzącego zupełnie nowego etapu w biografii malarskiej. W drugiej połowie lat 40. Fangor odkrył dla siebie wartości płynące z modernistycznego przełomu, a w szczególności z kubizmu. Podróżując po Europie zapoznał się z dorobkiem Pabla Picassa, Henriego Matisse’a i Fernanda Légera. Malarstwo kubistyczne stało się dla niego źródłem inspiracji, umiał w sobie tylko właściwy sposób połączyć nową fascynującą go ideę z tradycyjnymi walorami rodzimego malarstwa. Rezultatem nowej postawy artysty były obrazy malowane w 1948 i 1949 roku, pejzaże i portrety, które zostały pokazane na wystawie w Klubie Młodych Artystów i Naukowców w 1949 roku. Była to pierwsza indywidualna wystawa Wojciecha Fangora, na której pokazał 23 prace, w tym 21 obrazów olejnych i 2 rzeźby gipsowe - wszystkie prace z lat 1948 – 49. Artysta mieszkał wówczas w Klarysewie pod Warszawą i spośród ponad setki obrazów, którymi już wówczas dysponował na wystawę wybrał malowane tam pejzaże i portrety. Jednym z malowanych najprawdopodobniej w Klarysewie pejzaży jest oferowana praca. Cechuje ją duże uproszczenie, deformacja i śmiałe kontrasty intensywnych barw, co potęguje siłę wyrazu. Należy ona do tych prac, które odnalazły swoją kontynuację w obrazach figuratywnych z lat 90-tych i późniejszych. Niewątpliwie więc zalicza się do ważnego dla artysty momentu twórczego. Fangor nawiązywał do tych kompozycji również pod koniec życia na nowo je interpretując i wzbogacając o niekonwencjonalne rozwiązania, które jakby klamrą spinały całą jego drogę twórczą.

Warszawa, kolekcja prywatna
DESA Unicum, 15.12.2016, poz. 13.
Warszawa, kolekcja prywatna
Polska, kolekcja prywatna
Nowy Jork, kolekcja prywatna
Charlotte, Karolina Północna, kolekcja prywatna (2002-2013)
Nowy Jork, Kendart, 2002
USA, kolekcja prywatna

Warszawa, Klub Młodych Artystów, Wojciech Fangor, 1949

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, bezsprzecznie należy do grona największych klasyków współczesności, którzy swoją twórczością nadali kształt całej polskiej sztuce okresu powojennego. Jest w czołówce najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów, którego obrazy podbijają nie tylko rodzimy ale i światowy rynek sztuki. Początkowo Fangora fascynował kubizm. W okresie socrealizmu namalował obraz Matka Koreanka, jedno ze sztandarowych dzieł tego kierunku, a także stworzył wiele plakatów. W drugiej połowie lat 50. zwrócił się ku sztuce abstrakcyjnej. Jego twórczość zdominowana została przez problematykę przestrzeni, pokrewną estetyce op-artu. „Studium przestrzeni”, pierwszy na świecie projekt typu environment, zrealizowany w 1958 roku razem ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” był niewątpliwie przełomowym momentem w karierze artysty. Przy wejściu na wystawę Wojciech Fangor zamieścił krótkie wyjaśnienie: „Celem tej wystawy jest przekazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie, co zachodzi w indywidualnym obrazie, lecz co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy stają się anonimowymi elementami zespołu, który rozpoczyna nowe życie i spełnia się w przestrzeni rzeczywistej. Odbiorca przez wybór drogi i czasu staje się automatycznie współtwórcą dzieła”. Na pierwszą połowę lat 70. przypada okres kontynuacji badań nad problematyką iluzji przestrzeni. Powstają wielkoformatowe płótna, w dużej części oparte na motywie fali. W 1970 roku Wojciech Fangor otworzył swoją indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Było to wydarzenie przełomowe w życiu twórczym artysty. Mający już wówczas duże doświadczenie artystyczne Fangor zdawał sobie sprawę z kluczowej roli jaką odgrywała zależność między dziełem sztuki a otaczającą je przestrzenią. Relacja ta była ogromnie ważna w przypadku kół i fal toteż architektura wnętrza Muzeum Guggenheima spinała całą ekspozycję nadając jej odpowiedniego poszukiwanego przez Fangora wydźwięku.

Fangor musi być wyjątkowy – a przynajmniej w moim doświadczeniu jest wyjątkowy – jako malarz, o którym nie można powiedzieć, że się go oglądało dopóki nie zobaczy się jego dzieła w oryginale. (…) Kolory Fangora, zazwyczaj żywe, choć niekiedy przytłumione, wydają się płynąć i wirować na płótnie jak farby wlane do basenu. Albo powierzchnia koloru może pulsować na tle innego koloru, kurcząc się i rozkurczając jak ameba oglądana pod mikroskopem. Niekiedy wydaje się, że jedna z tych powierzchni zaraz odpłynie i zniknie z płótna. A jednocześnie powstaje wrażenie, że kolory zmieniają się, nie tylko pod względem intensywności, lecz także tonu barwy. (…) Jest on wielkim romantykiem op-artu, działającym nie według reguł, lecz według połączenia intuicji i eksperymentu, odwołującym się nie do rozumu, lecz do naszej tęsknoty za tym, co tajemnicze. Kiedy już to czysto wzrokowe wrażenie nowości się zatrze, okaże się, że ta sztuczka optyczna faktycznie jest czymś więcej niż tylko sztuczką i jawi się jako brama do nowego doświadczenia koloru i przestrzeni. – John Canaday Fangor’s Romantic Op, New York Times, Feb 15, 1970, p.103.