Polswissart

Począwszy od roku 1949 w twórczości Henryka Haydena pejzaż, pod wpływem fascynacji kubizmem, ulega uproszczeniu, stając się syntezą figuratywności i abstrakcji. Pierwsze obrazy w tej manierze pokazane zostały na wystawie w Galerie Drouant David w kwietniu 1949 roku. W tym czasie sukces na Biennale w Menton (1951) potwierdził pozycję Haydena jako cenionego artysty a obraz „Trzech muzyków” zaliczono do stu najważniejszych dzieł francuskiego malarstwa. W 1953 roku podpisał umowę z paryską Galerie Suillerot potwierdzając tym samym swoją pozycję na francuskim rynku. Pod koniec lat 40. dzięki przyjaźni z Samuelem Beckettem Hayden odkrył dla swojej twórczości pejzażowej region Marne. W okresie 1951-1961 zauroczony malowniczością okolic Ussy, Changis i Molien bywał tam regularnie każdego lata. W roku 1962 małżeństwo Haydenów kupiło dom w Reuill-en-Brie. Artysta wielokrotnie uwieczniał na płótnach Molien i Changis. To tu wykrystalizował się definitywnie jego styl pełen świeżości spojrzenia, delikatnej kreski i mistrzowskiego operowania kolorem. Ukoronowaniem tego okresu w twórczości Haydena była wielka wystawa retrospektywna jaką w 1968 roku zorganizowało artyście Musée national d'art moderne („Soixante ans de peinture, 1908-1968: Hayden”). W wywiadzie dla Le Figaro w maju 1968 roku Hayden mówił: „Próbowałem odtworzyć przedmiot i świat wizualny poprzez analizę, a następnie syntezę, tworząc nową, sztuczną przestrzeń i uwalniając kolory. Kolory nie były już zintegrowane z formami, ale raczej nakładały się, a także stały się abstrakcyjną i niezależną jednostką. To było niezwykłe odkrycie, że wartości (tonalne) mogą grać oddzielnie.” Widok na rzekę Marne w ujęciu z Changis powtórzył Henryk Hayden przynajmniej jeszcze raz w 1958 malując panoramę z nieco innego ujęcia (por. Becket S., Hayden, wyd. Editions Fragments 2005, s. 102). Oferowany obraz przez pewien czas, najpewniej w krótce po namalowaniu, znajdował się w galerii Jacque'a Hamon w normandzkim Le Havre czego dowodzi znajdująca się na odwrocie etykietka. „Pejzaż z Changis sur Marne” to doskonały przykład dojrzałego malarstwa Henryka Haydena.

Warszawa, kolekcja prywatna
Francja, kolekcja prywatna
Le Havre (Francja), Galerie Hamon

Urodził się 24 grudnia 1883 w Warszawie. Początkowo studiował na Instytucie Politechnicznym. Co raz większe zainteresowanie sztukami plastycznymi zmieniło jednak bieg wydarzeń. Hayden został jednym z pierwszych studentów nowo powstałej Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Po wyjeździe do Paryża kontynuował naukę w Academie "La Palette". Była to wówczas najlepsza uczelnia na Montparnassie, zwana także „kubistyczną”. Początkowe prace Haydena zdradzają inspiracje sztuką francuskich postimpresjonistów. Widoczne są również w nich wpływy długotrwałych pobytów w Bretanii gdzie środowisko skupione wokół Władysława Ślewińskiego oscylowało wokół silniejszej syntezy pejzażu z widocznymi wpływami szkoły Pont-Aven i sztuki Cezanne'a. Po powrocie do Paryża jego pracami zainteresował się kolekcjoner Charles Malpel, po wizycie w pracowni wykupił niemal wszystkie prace z atelier artysty, w tym Graczy w szachy (1913). Malpel współpracował z największymi postimpresjonistami co zapewne wpłynęłoby znacząco na karierę Hayden'a gdyby nie wybuch I Wojny Światowej. Od 1916 roku artysta definitywnie zwrócił się w stronę kubizmu a przedmiotem jego malarstwa stały się głównie martwe natury.