Polswissart

Twórczość Władysława Czachórskiego śmiało można stawiać na równi z dorobkiem takich wirtuozów pędzla jak Józef Brandt czy Alfred Wierusz Kowalski. Doskonałe monachijskie wykształcenie jakie odebrał w dziedzinie malarstwa zapewniło mu odpowiedni grunt, na którym rozwinął się jego wielki talent. Urodzony w 1850 roku Władysław Czachórski kształcił się artystycznie pod okiem Rafała Hadziewicza w Warszawie a następnie w Dreźnie i Monachium. Niezwykłą brawurę dostrzeżono bardzo szybko, artysta dwukrotnie brał udział w konkursach na kompozycje obrazowe organizowanych przez Akademię monachijską zdobywając medale i wyróżnienia. Przełomowym rokiem okazał się być rok 1879 – data z niecierpliwością oczekiwanej drugiej Wystawy Wszechświatowej Sztuki w Monachium. Wydarzenie to traktowano niczym turniej pierwszorzędnych talentów współczesnego malarstwa. Czachórski przygotowywał się do tego wydarzenia malując przez pół roku niewielki obrazek – Czy chcesz różę? Ostatecznie zdecydował się pokazać na Wystawie nie tylko przeznaczony nań obraz ale również wcześniejsze, namalowane w 1875 roku, płótno o tytule Hamlet. Tym ostatnim zdobywa wielkie uznanie oraz złoty medal II klasy. To niezmiernie zaszczytne odznaczenie otworzyło Czachórskiemu drogę do szerokiej sławy. Jego nazwisko z dnia na dzień stało się znane a kariera młodego mistrza nabrała niespodziewanego tempa. Malował dużo a każdy obraz znajdował nabywcę zanim zdążył opuścić pracownię.

Oferowany obraz namalował Czachórski w 1896 roku. Przedstawia on młodą kobietę odzianą w  w XVII wieczną suknię, siedzącą przy zakrytym bogato zdobioną tkaniną stole. W prawej dłoni trzyma kartę rozłożonego listu, którego lekturze oddaje się z wyrazem radosnego zaciekawienia na twarzy.  Prawą ręką trzyma złożony na kolanach bukiet czerwonych kwiatów przywodzących na myśl dalie. Samo wnętrze, w którym rozgrywa się scena przykuwa uwagę niezwykłą dekoracyjnością, która charakteryzuje nie tylko plan pierwszy kompozycji ale dobrze widoczna jest również w zacienionej partii tła. Wynurza się z niej bogata ornamentyka polichromii ściennej z dekorowanym nadprożem oraz stojący w głębi lewej części kompozycji piękny pałacowy zegar. Pierwszy plan zajmuje stół przykryty ciężką tkaniną o orientalnym wzorze, na którym ustawiona jest szmaragdowa raczej drewniana szkatuła ze zdobnymi okuciami. Dama czytająca list siedzi na tapicerowanym fotelu w typie francuskim. Uwagę przykuwają pobłyskujące w świetle wydobywającym się z obrazu drobne elementy takie jak perła wykańczająca dekolt sukni, błysk paznokci, urzekająca czerwień kwiatów i ornamentyka tkaniny przykrywającej stół.  

W 1896 roku Czachórski był już u szczytu sławy. Złoty medal zdobyty za obraz „Hamlet” na Wystawie Sztuki Wszechświatowej w Monachium w 1879 roku przysporzył mu wielkiego uznania. „Złoty monachijski medal otworzył twórcy Hamleta wrota do szerokiej sławy. Nazwisko jego stało się głośne, a dzieła rozchwytywano wprost z pracowni. Karjera młodego mistrza rozpoczynała swój triumfalny pochód, rodząc uznanie, które miało już nie opuszczać go do ostatnich dni życia” pisał w 1927 roku Henryk Piątkowski. Z czasu owej prosperity pochodzą obrazy malowane często w powtarzających się wariantach – dotyczyło to tych prac, które zyskiwały sobie szczególne uznanie wśród bogatej klienteli monachijskiej. A do takich należał niewątpliwie oferowany „List”. Istnieją dwa warianty tej samej kompozycji. Pierwszy z nich to oferowana praca, która powstała w 1896 roku i tak spodobał się samemu księciu regentowi Luitpoldowi Karolowi Józefowi Wilhelmowi Wittelsbachowi, że poprosił Czachórskiego o jej powtórzenie. Drugi wariant, znany dziś pod tytułem „Zaproszenie” namalował artysta w 1897 roku zmieniając niektóre elementy widoczne w oferowanej pracy (m. in. kolor i rodzaj kwiatów trzymanych na kolanach damy czy barwę fragmentu tkaniny wystającej z puzderka). Oferowany „List”, namalowany jako pierwszy, został w 1900 roku reprodukowany w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 8, 1900) pod tytułem „List miłosny”. Reprodukcję wykonano na podstawie miedziorytu, którego autorstwo pozostaje nieznane (nieczytelna sygnatura rytownika w prawym dolnym rogu). Ta sama kompozycja pojawia się również na znaczku pocztowym wydanym w 1963 roku z okazji Dnia Znaczka. Znaczek ten zaprojektowany został przez  Czesława Kaczmarczyka. Zgodnie z zarządzeniem wprowadzającym znaczek do obiegu (Dz. Ł. z 12. 11. 63, Nr 16, poz. 126) „Rysunek znaczka przedstawia czytającą list kobietę wg obrazu artysty malarza W. Czachórskiego pt. „List mi­łosny”.

Niezmiernie ważnym jest informacja przekazana nam przez Henryka Piątkowskiego wg. której Czachórski nigdy nie robił kopii ze swych obrazów za to często powtarzał temat tworząc równomierne z pierwowzorem warianty, każdy traktując z jednakową wirtuozerią. „List” zachwyca swoją harmonijną kompozycją i starannością w wykończeniu każdego nawet najdrobniejszego detalu. Niedoścignionym pierwowzorem dla Czachórskiego było malarstwo mistrzów niderlandzkich – widoczna w „Liście” niezmordowana sumienność w oddaniu najdrobniejszego szczegółu – w tkaninie, ubiorze młodzieńca, w przedmiotach leżących na stole – są tego dowodem. „List” to przykład lekkiego, przyjemnego, salonowego malarstwa, pełnego fotograficznej precyzji. To sprawiło, że Czachórski osiągnął ogromny sukces nie tylko za życia. W recenzji pośmiertnej wystawy artysty, która odbyła się w warszawskiej Zachęcie w 1911 roku w dzienniku „Słowo” pisano: „Wielki to był „pan” w dziedzinie malarstwa. Szanujący siebie i Sztukę w każdym szkicu, w każdej notatce, w każdym obrazie, choćby obraz był nie wiedzieć już, jak „zapłacony z góry” lub pewny zbytu. I podobnie, jak malarstwo Czachórskiego nie było nigdy fantazjowaniem bez świadomości celów lub sił, którymi się rozporządza, podobnie, jak nie goniło nigdy za przelotnymi upodobaniami i snobizmami „kierunków” i „kieruneczków” lub tłumów, tak też i to, co pozostawił po sobie – wielkie i dobre – ma i za chowa na zawsze zaszczytną wartość muzealną w panteonie Sztuki” („Słowo” 1911, nr 157 (11 VI).

Pojawienie się na rynku aukcyjnym tak imponującej pracy Władysława Czachórskiego jest rzadkością i bez wątpienia przyciągnie uwagę miłośników polskiego malarstwa spod znaku szkoły monachijskiej.

Polska, kolekcja prywatna
Christie’s Londyn, aukcja 07.07.2010, poz. 285.
Sotheby’s Nowy Jork, aukcja 23.04.2010, poz. 53.
USA, kolekcja prywatna
Sotheby’s Nowy Jork, aukcja 18.04.2008, poz. 7.
Christie’s Londyn, aukcja 23.01.2008, poz. 51.
Toronto, Cooling Galleries
Nowy Jork, David Findlay Galleries

Znaczek pocztowy Poczty Polskiej nr 1253 z 1963 roku.
„Tygodnik ilustrowany” nr 8 z 12 lutego 1900.