Polswissart

Oferowany obraz przedstawia konsekwencje inwazji armii Napoleona I na Rosję w 1812 roku. Francuski władca rozpoczął kampanię w czerwcu, jednak przedłużająca się wojna trwała aż do lutego. Napoleon nie był wraz z żołnierzami przygotowany na mroźną rosyjską zimę. Co więcej, wycofujący się Rosjanie palili wszystko, co mogłoby ułatwić życie najeźdźcom. Zimny klimat dziesiątkował armię Napoleońską, co w konsekwencji doprowadziło to do ich odwrotu spod Moskwy.

Obraz Wojciecha Kossaka został namalowany, gdy artysta był już po siedemdziesiątce. Pisał wtedy „Jak sądzę, jestem w okresie kulminacyjnym rozwoju mego olbrzymiego talentu”. Oznaczałoby to, że w prezentowanym obrazie, przedstawiającego Napoleona rezygnującego z kampanii rosyjskiej, widzimy wynik całego dorobku artystycznego Kossaka. Wszystkie obrazy malowane w młodości i dojrzałym życiu miały doprowadzić artystę do malarskiej wirtuozerii, którą osiągnął w późnym wieku. Był artystą niezwykle płodnym, pracującym nieustająco. Dzięki praktyce i wielkiemu doświadczeniu osiągnął mistrzostwo warsztatu artystycznego.

Epopeja Napoleońska była jednym z tematów, który szczególnie interesował przez lata Wojciecha Kossaka. Była mu inspiracją do wielu dzieł na przestrzeni jego kariery artystycznej. Nic w tym dziwnego, nie on jeden znajdywał w tym okresie historycznym źródło malarskich tematów. Dzieje Napoleona I są niezwykle barwne i były popularne w literaturze oraz sztuce. Wojciech Kossak namalował liczne batalistyczne obrazy, przedstawiając wojny i zwycięstwa francuskiego przywódcy. Równocześnie entuzjastycznie portretował swoją wizję Napoleona, zwykle prezentowanego na koniu. Szczególnie często wspominanym na jego płótnie zdarzeniem jest właśnie odwrót francuskiej armii spod Moskwy. Już we wczesnym jego malarstwie może znaleźć przedstawienia tamtego zdarzenia. Kossaka musiał niezmiernie intrygować wizerunek niezwyciężonego władcy, którego nie pokonał człowiek, ale czynnik tak losowy, jak pogoda. Na ośnieżonych pejzażach ciemne sylwetki francuskich żołnierzy, walczący o przetrwanie z naturą prezentują niezwykle dramatyczną, ale i melancholijną wizję z przeszłości.

Możliwe, że w obrazie z 1926 roku Wojciech Kossak widział nadchodzące widmo końca swojej kariery. Przez całe życie jego prace były doceniane, ale coraz częściej krytyka wytykała mu brak nowoczesnej myśli. Powtarzane tematy przez lata doprowadziły go do perfekcji w swoim fachu, ale ludzie wraz z XX wiekiem chcieli czegoś nowego. Pomimo że był przekonany o swoim talencie, czuł nadchodzący zmierzch swojej twórczości. Nie ze względu na brak umiejętności, ale na zmieniające się czasy i razem z nimi popyt na sztukę nowoczesną, inną i obcą jemu. Tak jak Napoleona i jego armię pokonał chłód zimy, tak Wojciecha Kossaka miał pokonać czas i idąca za nim nowoczesność.

Trójmiasto, kolekcja prywatna

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza - batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków - Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.