Polswissart

Oferowany obraz „Kobieta w białej bluzce” namalowany przez Boznańską w 1902 roku jest portretem ze wszech miar szczególnym w dorobku artystki. Przede wszystkim powstał na samym początku jej pobytu w Paryżu, w czasie naznaczonym wielkim entuzjazmem, wręcz euforią wynikającą z zetknięcia się z nowym środowiskiem ukochanego przez Boznańską miasta.

Kobieta z obnażonymi ramionami to w twórczości powściągliwej Boznańskiej rzecz wyjątkowa. Odkrytym ramieniem wabi widza Cyganka z 1888 r. (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie). Nagie plecy z dyskretnym zarysem odsłoniętej piersi przedstawia widzowi modelka z obrazu Wnętrze pracowni malarskiej (Wnętrze pracowni z modelką), ok. 1891 z Muzeum Narodowego w Kielcach. Poza tymi dwoma przykładami to jedynie głębokie dekolty portretowanych dam są już wielkim wyzwaniem, rzuconym rygorystycznej skromności westymentarnej, charakterystycznej dla artystki.

Dlatego też można przyjąć, że Portret kobiety w białej bluzce łamie zakazy narzucone samej sobie przez malarkę. Kobieta nie patrzy na widza, natomiast wyciąga do niego złączone, jakby zaciśnięte, mistrzowsko namalowane ręce, które stają się elementem portretowym niemal ważniejszym niż twarz. „Cóż to za rozkosz malować rękę, zwłaszcza gdy jest piękna, sucha, żylasta o długich palcach. Każda ręka ma swój wyraz, swój temperament i charakter. Jest ona dopełnieniem psychologicznym twarzy” mawiała malarka.
Boznańska przedstawia tu postać nieobecną, zatopioną we własnych myślach, być może zadumaną nad swoim ciężkim losem, jakby nieświadomą faktu, że jest portretowana. Niedbała, mocno pochylona do przodu w kierunku widza poza modelki w rozchełstanej bluzce, odsłaniającej głęboko dekolt sięgający niemal do piersi sugeruje być może jej inny jeszcze zawód.

Piramidalną, centralną kompozycję, opartą na niedookreślonej formie niezwykle swobodnie namalowanej szybkimi, energicznymi pociągnięciami pędzla, barwnej spódnicy, a zakończoną na górze zwiniętymi w kok jasnymi włosami postaci przełamuje wyraźna sieć ukośnie prowadzonych kierunków. Tworzą je odsłonięte przedramiona kobiety, brzegi białej bluzki opadające w kierunku środka, a także wyraźnie zarysowana ostra broda modelki. Powyższa kompozycja w połączeniu z koncentracją mocnych świateł w centrum obrazu nadaje mu żywości i dynamiki.

Boznańska stosuje tu stonowaną gamę kolorystyczną, bez krzykliwych kolorów, za to wyraźnie zróżnicowaną walorowo. W pierwszych latach XX wieku paleta Boznańskiej stopniowo rozjaśnia się, głównie dzięki użyciu chłodnych bieli i szerokiej gamy barwy niebieskiej, od błękitu do ciemnego, wpadającego w fi olet granatu.

Paryż ośmiela malarkę. Obok opanowanego już przez nią mistrzowskiego warsztatu portrecistki ma tam okazję do podjęcia swobodniejszych eksperymentów malarskich. Na odbywającym się w każdy poniedziałek przy Rue de la Grande Chaumière „targu na modeli” może wybrać spośród profesjonalnie pozujących, najczęściej młodych Włoszek, postać, która najlepiej nadaje się do wypróbowania rozmaitych rozwiązań nurtujących ją wówczas problemów malarskich, nie martwiąc się, że klientka będzie niezadowolona z portretu. Efekt podjętej próby okazał się znakomity, fascynujący równocześnie maestrią plastyczną, głębią psychologicznej analizy, a także swoim wyjątkowym charakterem.

(Z ekspertyzy dr E.Bobrowskiej z listopada 2019 r.)

Polska, kolekcja prywatna
Paryż, kolekcja prywatna
Valérie Régis Commissaire-Priseur, aukcja 04.12.2018
Francja, kolekcja prywatna

Obrazy moje wspaniale wyglądają, bo są prawdą, są uczciwe, pańskie, nie ma w nich małostkowości, nie ma maniery, nie ma blagi. Są ciche i żywe i jak gdyby je lekka zasłona od patrzących dzieliła. Są w swojej własnej atmosferze.

– Olga Boznańska (fragment z listu do Julii Gadomskiej, 1909)

Olga Boznańska urodziła się w 1865 roku w Krakowie. Jej rodzicami byli Adam Nowina Boznański i Eugenia Mondan, od której przyszła artystka otrzymała swoje pierwsze lekcje rysunku. W 1883 roku zaczęła rozwijać swoje umiejętności pod kierunkiem Kazimierza Pochwalskiego oraz Józefa Siedleckiego. Uczęszczała dodatkowo na Wyższy Kurs dla Kobiet im. A. Branieckiego. Od 1886 roku była studentką Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie pobierała nauki malarstwa u Karla Krichedorfa oraz Wilhelma Dürra. W 1895 roku objęła stanowisko kierownika Szkoły Malarskiej, zastępując tymczasowo Teodora Hummla. W 1898 roku osiadła na stałe w Paryżu.

Była członkinią Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Société Nationale des Beaux-Arts i Polskiego Towarzystwa Literacko-Artystycznego w Paryżu, a także International Society of Sculptors, Engravers and Painters w Londynie. Prezentowała swoje prace na wystawach w kraju i za granicą, m.in. w Berlinie, Londynie, Paryżu, Wiedniu, Amsterdamie i Wenecji, jak również w Stanach Zjednoczonych. Została wielokrotnie uhonorowana nagrodami, m.in. złotym medalem na międzynarodowej wystawie w Monachium (1905), Francuską Legią Honorową (1912), Grand Prix na Wystawie Expo w Paryżu (1939) i orderem Polonia Restituta (1938).

Boznańska najlepiej czuła się we własnej pracowni. Wypełnione papierosowym dymem i zasłonięte od bezpośredniego światła wnętrze atelier, pełne sprzętów, tkanin i zasuszonych kwiatów, stanowiło tło dla jej niezliczonych portretów oraz martwych natur. Artystka wstawała późno, ale zaraz po przebudzeniu przystępowała do malowania. Pracowała dopóki pozwalało na to dzienne światło, dzięki któremu mogła wydobyć z obrazów wielobarwne refleksy, błysk oka czy odbicie światła. Styl Boznańskiej zmieniał się na przestrzeni lat. Początkowo przeplatała się w nim aura twórczości Jamesa McNeil Whistlera, następnie doszedł do głosu impresjonistyczny sposób malowania Edouarda Maneta.

Boznańska nazywana jest malarką ciszy. Jej bezpretensjonalny sposób oddawania rzeczywistości opierał się na przekonaniu, że dodatkowe „koloryzowanie” jest zbyteczne i odbiera dziełu wiarygodność. Dojrzałe portrety artystki charakteryzuje pewna swoista duchowość, pogłębiona wąską skalą brązów i szarości. Prócz wyrafinowanej harmonii tonów, wyraźna jest również szkicowość form, mnogość uderzeń pędzla, a także umiejętne wykorzystanie naturalnej kolorystyki tekturowego podłoża. Bogata galeria wizerunków Boznańskiej obfituje zarówno w przedstawienia dorosłych, jak i dzieci. Są oni reprezentacyjnie upozowani lub też siedzą zadumani w odosobnieniu. Artystka malowała również wiele portretów własnych. Jej konsekwentny styl i twórczość przyczyniły się do wyodrębnienia w historii sztuki pierwszej wyraźnej grupy kobiet-malarek.