Polswissart

Obraz prezentowany na aukcji pochodzi z najwspanialszego okresu twórczości Danuty Lewandowskiej. Przeważającymi kolorami jest czerwień i czerń. Jest to dosyć mroczny praca, ale nie można jej odmówić głębokiej sakralnej atmosfery. Na pierwszy rzut oka trudno określić co widzimy. Jest to czarny okrąg na czerwonym tle, ale bawi się on z naszym okiem i nie sposób nie zacząć kontemplować obrazu w poszukiwaniu jego tajemnicy.

Obraz zaskakuje nas swoją pudełkową formą. Koło, które zauważyliśmy w pierwszym momencie, jest tłem do wertykalnie napiętych nylonowych strun. Są one przymocowane w równych odstępach od siebie i przez zamalowanie ich w niektórych miejscach czarną farbą, artystka tworzy iluzję, znikających linii. Czerń tła oraz strun zlewa się i pochłania trójwymiarowy element, przerywając go w nieoczekiwanym momencie. Dodatkowym atrybutem wprowadzenia tak nieoczywistego elementu, jak struny w obrazie jest cień, który rzucają na malowaną płaszczyznę. Mamy teraz do czynienia z multiplikowanymi liniami, jedynymi rzeczywistymi a drugimi powstałymi w trakcie gry światła z pracą. W przeciwieństwie do strun ich cienie stają się elementami ruchomymi zależnymi od oddziałujących na nie warunków oświetlenia. Nie sposób zobaczyć pracy dwa razy takiej samej. W ciągu dnia cień wędruje po pracy, a intensywność oświetlenia wyciąga jego kontrast bądź jego brak.

Artystka nie daje nam chwili wytchnienia. Malowana płaszczyzna również nie jest oczywista. Wewnętrzna warstwa obrazu przedstawia czarne koło o rozedrganych krawędziach przechodzących w czerwień tła. To, co wydaje się początkowo gradientem, okazuje się siatką kropek malowanych czubkiem pędzla, które w zależności od gęstości przemieniają się w formę przypominającą tajemniczą planetę. Dodatkowo Artystka wyciąga kształt koła z rozedrganej płaszczyzny, zaznaczając ją kolorem o większym natężeniu pigmentu. Czarne koło na czarnym tle, którego energia w postaci jeszcze ciemniejszych plamek zbiegających się ku środkowi, pochłania nas i nie sposób przestać badać wzrokiem obraz.

Kiedy przechodzimy obok pracy czy zmieniamy swoje położenie, dzieło zaczyna wibrować, struny wchodzą w dialog z kropkami, tworząc iluzję ruchu na obrazie. Bezsensownym jest oglądanie reprodukcji dzieła, które trzeba doświadczyć, aby je zobaczyć. Co więcej, aby poznać obiekt przedstawiony na aukcji, powinniśmy z nim spędzić nie dzień, nie miesiąc ani nawet nie rok. Nie można poznać całkowicie obraz czy zobaczyć go przez cudze oczy. Artystka spotkała przedwczesna śmierć, ale jej prace, które po niej pozostały, żyją i nieskończenie się zmieniają.

Zainteresowanie kulturą i filozofią dalekiego wschodu autorki dzieła ma niezwykły wpływ na obrazy. Są niczym sakralne ikony, zabierają nas w duchową podróż i hipnotyzują nas swoją złożonością. Złożona, niespotykana technika obrazów Lewandowskiej do tej pory zaskakuje nas swoim nowatorstwem nigdy nie przestaje nas zaskakiwać.

Warszawa, kolekcja prywatna
Zakup od artysty

Twórczość Lewandowskiej wyzbyta jest cech sentymentalizmu i osobistych wynurzeń. Jest to typ sztuki w pełni zobiektywizowanej. Jednak równocześnie na wskroś indywidualnej w sposobie wypowiedzi, a nawet w swej subtelności - kobiecej; a nadto w jej kontemplatywnym spokoju - pogodnej. Urzeka dzieki swej nieuchwytności szczególnej i kruchej piękności. Ale nie jest to piękność i urzeczenie estetyczne. zastanawia w tej sztuce - jesli nawet nieodczytana, to odczuwalna waga przesłania. Można w nim odnaleźć m.in. przekaz, nietraktowanych jako opozycyjne, pojęć relatywnych: początku i końca, trwania i ustawania, jedności i wielości, przebywania i odchodzenia.

Kowalska B., Twórcy - Postawy. Artyści mojej galerii, tom II, Fundacja Sztuk Pięknych, Kochański Suwalski Knut, Warszawa, 2015.

Danuta Lewandowska urodziła się w 1927 roku w Warszawie. W latach 1950-55 studiowała na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1958 roku była adiunktem w Pracowni Brył i Płaszczyzn na Wydziale Malarstwa rodzimej uczelni pod kierunkiem profesora Romana Owidzkiego. Projektowała wnętrza, tkaniny, ale to jej twórczość malarska zyskała największe uznanie i dotąd jeszcze nie w pełni odkryta czeka na swoje zasłużone wysokie miejsce. Lewandowska bowiem uczestniczyła w życiu intelektualnym czołowych ówczesnych twórców, pozostawała w przyjaźni m.in z Henrykiem Stażewskim. Szczyt jej twórczej dojrzałości przypada na lata 70-te. Z tego to okresu pochodzą prace o charakterystycznym wyrazie: przed właściwą powierzchnią obrazu znajduje sie kolejna płaszczyzna z naciągniętych i pomalowanych metalowych strun. Można powiedzieć, że są to obrazy dwuwarstwowe. Magia tej twórczości polega na tym, że przechodząc koło obiektu widz ma wrażenie przesuwania się płaszczyzn wobec siebie, odbierając przy tym efekt świetlny bądź częściej wrażenie pulsowania świetlistych kół namalowanych na pierwszej płaszczyźnie. Twórczość tej artystki jest przedziwnym połączeniem geometrii jej okręgów z nurtem op-artowskim, przejawiającym się w efektach wizualnych. Henryk Stażewski określił to chyba najpiękniej, mówiąc o malarstwie Lewandowskiej: doprowadza materię do stanu krańcowej wibracji. Motywem ciekawym i łączącym niejako większość prac artystki jest motyw okręgu. Być może można go łączyć ze sztuką i filozofią Dalekiego Wschodu, którą żywo się interesowała. Na interpretację czeka też charakterystyczna przezroczysta, ulotna zasłona która dzieli odbiorcę od właściwego obrazu. Prace Lewandowskiej tchną niesamowitym spokojem, skłaniają do medytacji, uspokajają przestrzeń, w której się znajdują, a jednocześnie w żaden sposób nie są nudne, wręcz przeciwnie: nie sposób przejść obok nich obojętnie.
Artystka zmarła w 1977 roku. Doczekała się wystaw indywidualnych w Galerii Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w 1965 roku, w Galerii Zapiecek w 1976 roku, brała również udział w 10 wystawach zbiorowych. Po jej śmierci miała miejsce wystawa w Zachęcie w 1982 roku oraz w Muzeum Okręgowym w Chełmie w 1972 roku.