Polswissart

Od czasu definitywnego zerwania z figuratywnością w malarstwie twórczość Stefana Gierowskiego naznaczona była poszukiwaniem nowej formuły obrazu. Zamierzeniem artysty było pozbawienie dzieła wszystkich innych, zbędnych w jego mniemaniu, treści i skupienie się wyłącznie na oddziaływaniu koloru i figury. Dał temu wyraz rezygnując również z nadawania swoim obrazom złożonych, literackich tytułów i zaczął konsekwentnie numerować je rzymskimi cyframi. Długą serię obrazów abstrakcyjnych otwiera w 1957 roku cykl srebrzysto-szarych płócien, które krytycy chętnie wiązali z teorią unizmu Władysława Strzemińskiego. W tym samym roku Julian Przyboś po obejrzeniu Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Zachęcie, na której zawisły najnowsze prace artysty napisał: „Domyślam się, że Gierowski wyciągnął wnioski dla swojego malowania z wystawy Strzemińskiego. Znakomity Obraz XIII delikatnością kolorów i jednolitością wizji zbliża się do unizmu”. Gierowski poszedł jednak własną ścieżką. Coraz mocniej eksperymentował z linią nadając jej nowe symboliczne znaczenie podziału płaszczyzny, stając tym samym w opozycji do przypisywanych mu przez krytyków koncepcji unistycznych. W latach 60 obrazy Gierowskiego zdradzają silne nawiązania do niezwykle popularnego w owym czasie nurtu op-art., zwłaszcza zaś w gradacji walorowej i rytmice podziału pól płótna za pomocą linii. Prezentowany Ob. CCCLVIII pochodzący z 1976 roku jest dowodem na pogłębione studium efektów jakie w przestrzeni malarskiej powoduje linia. „Ważne jest pokazanie rożnych sytuacji, w których znajduje się przestrzeń obrazu. Zawsze interesowała mnie sprawa linii i linii w przestrzeni” mówił artysta w rozmowie z Dorotą Folga – Januszewską (wyd. Apostolicum, Ząbki 2013, s. 121). Gierowski, osiągniętym za pomocą linii podziałem płótna, wprowadza do przestrzeni obrazu dynamizm spotęgowany dodatkowo plamą barwną miejscami zastosowaną na zasadzie silnego kontrastu, miejscami zaś przenikającą się. Właśnie owo zastosowanie mocnych i kontrastujących plam barwnych w połączeniu z rygorystycznym podziałem przestrzeni płótna wydobywa z oferowanego obrazu jego energię. Gierowski o tej sile mówił we wspomnianej wyżej rozmowie: „w malarstwie ważna jest energia, podobna do energii elektrycznej, która jest w kontaktach, ta energia, która tam jest chociaż jej nie widać”. Od początku lat 70. trzecim obok linii i kolory elementem odgrywającym kluczową rolę w malarstwie artysty stało się światło. Gierowski przedstawiał je zazwyczaj w formie połyskliwych snopów, barwnych strumieni i jaśniejszych pasm, gradientowo kontrastowanych z barwą tła. W oferowanym Ob. CCCLVIII światłem jest biel kwadratu w dolnym rejestrze płótna. Biel jako zrównoważona mieszanina barw prostych stanowiła dla artysty esencję światła i równała się otwarciu, przestrzeni i materii. Dla Gierowskiego światło jest najsilniejszym nośnikiem treści duchowych w malarstwie. Artysta mówił w rozmowie z Witoldem Broniewskim: „Światło jest treścią malarstwa, ono stanowi o jego wyjątkowości i tajemnicy warsztatu wielkich mistrzów. Światło ma również znaczenie symboliczne – które towarzyszy ludzkości od zarania wieków. Światło to dobro i życie. Jest coś niepokojącego w tej nieuchwytnej granicy między światłem fizycznym (teoria kwantowa) a duchowym. W naszej wyobraźni granica zupełnie zanika i prowadzi do idei Boga. Wątek światła w malarstwie ciągnie się od wieków jako jeden z najważniejszych. Nie mam na myśli iluzyjnego malowania światła, lecz światło, które emanuje w prawdziwych obrazach z ich materii malarskiej, łącząc w niewytłumaczalny sposób pierwiastek fi zyczny z duchowym”.

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 08.12.2015
Warszawa, kolekcja prywatna

Stefan Gierowski był wybitnym przedstawicielem współczesnej awangardy, jednym z najważniejszych polskich abstrakcjonistów. Zamiłowanie do sztuki wyniósł z domu rodzinnego: od kolekcjonującego obrazy ojca-lekarza, który sam amatorsko parał się malarstwem oraz od wuja –  studenta Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie i akademii monachijskiej. Rozwijająca się na przestrzeni kolejnych dekad XX w. twórczość Gierowskiego, została trafnie określona przez krytyka sztuki Aleksandra Wojciechowskiego mianem „abstrakcji autonomicznej”.

Urodził się w 1925 roku w Częstochowie. W latach 1945-1948 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowniach Zbigniewa Pronaszki i Karola Frycza. Równocześnie uczył się historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był osobą wszechstronnie uzdolnioną, również muzycznie – grał bowiem na fortepianie. W 1949 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie sześć lat później zadebiutował na wystawie w Galerii Arsenał. Współpracował także z Galerią Krzywe Koło, prowadzoną przez Mariana Bogusza. W latach 1962-1996 wykładał na warszawskiej ASP, gdzie w latach 1975-1981 był dziekanem Wydziału Malarstwa. W 1986 roku został profesorem zwyczajnym, a w 2018 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu za niezwykle bogaty dorobek twórczy, aktywność na polu kształcenia młodego pokolenia artystów oraz działalność społeczną.

Sztuka Stefana Gierowskiego przechodziła przez różne etapy. Początkowa, figuratywna faza dość szybko, bo już w połowie lat 50. zamienia się w reprezentatywną dla dalszej jego twórczości abstrakcję. Wówczas artysta zrezygnował z nadawania tytułów swoim dziełom, oznaczając je odtąd jedynie rzymską numeracją. Nadrzędną wartością obrazu był kolor, światło i przestrzeń. Pierwsze nieprzedstawiające kompozycje z przełomu lat 50. i 60. należą do wybitnego przykładu polskiego malarstwa materii. W połowie lat 60. artysta w swoich kolorystycznych poszukiwaniach zbliżył się do op-artu. Tworzył iluzje przestrzeni, budował obrazy z najprostszych figur geometrycznych. W 1980 roku otrzymał prestiżową Nagrodę im. Jana Cybisa za całokształt twórczości. W swojej karierze miał kilkadziesiąt wystaw indywidualnych zarówno w Polsce, jak i zagranicą, a także uczestniczył w ponad dwustu wystawach zbiorowych.