Polswissart

W jej twórczości Meli Muter można wyróżnić parę etapów. Początkowo była związana z symbolizmem, później w efekcie kontaktów ze środowiskiem École de Pont-Aven, które zrzeszało artystów skupionych wokół Paula Gauguina, czego wynikiem było to, że artystka zaczęła syntetyzować swoje obrazy. Po 1910 roku natomiast poświęca większą uwagę portretom i pejzażom. Tę ścieżkę artystyczną, którą przeszła artystka, można dostrzec w dojrzałości jej prac i podjętym rozwiązaniom. Mela Muter wypracowała sobie swój własny indywidualny styl, który do dziś jest doceniany przez krytyków i publiczność. Mela Muter była wybitną portrecistą. Malowała swoich bliskich, kolegów artystów, architektów, muzyków, literatów, polityków, dyplomatów, działaczy, marszandów, arystokratów, laureatów Nagrody Nobla, a także anonimowe postaci dzieci, kobiet, starców. Ich wspólną cechą była nie ich elegancka aparycja, ale frapująca artystkę osobowość. Pozostawiła po sobie niezwykle bogatą, choć rozproszoną spuściznę, prawdziwą galerię wizerunków przeróżnych jednostek: od wybitnych osobowości po anonimowe portrety osób, które poruszyły artystkę. Mela Muter sama dbała o swój rozwój artystyczny i prowokowała sytuacje, które mogłyby się przyczynić do poprawienia jej warsztatu. W 1911 roku wynajęła atelier po Jamesie Whistlerze, który uchodził za wybitnego portrecistę. Artystka wierzyła, że przejmując jego mieszkanie, będzie w jakiś sposób bliżej jego umiejętności, ale i reputacji. Miała nadzieje, że poprzedni klienci Whistlera, nie wiedząc o jego przeprowadzce, przyjdą do niej i zostaną. Mieszkanie miało jeszcze jeden olbrzymi atut. Mianowicie sąsiadowało ze studiem Olgi Boznańskiej - wybitnej polskiej portrecistki. Artystki znały się już od 1901 roku i poza aspektem towarzyskim Mela Muter liczyła, że dzięki takiemu sąsiedztwu i jej powiedzie się w dziedzinie portretu. Ta metoda pozyskiwania klientów zaowocowała zainteresowaniem twórczością artystki. Krytycy przede wszystkim docenili portrety anonimowych osób, które poruszały widownie swoją wnikliwością obserwacją. Oczywiście warsztat artystki i umiejętności odwzorowania fizjonomii postaci był nienaganne ale to pogłębiona analiza psychologiczna była tym czego szukali miłośnicy sztuki. Artystka zachwycała Francuzów swoją ekspresyjnością, a w Polsce porównywano ją do Olgi Boznańskiej oraz Jacka Malczewskiego.

Gdańsk, kolekcja prywatna

To Paryż dał mi wszystkie elementy, które składają się na moją sztukę. Tu odnalazłam nawet mój słowiański charakter, którego w Polsce bym zapewne nawet nie zauważyła, a który tu wszyscy chętnie zauważają w moich płótnach. I w tym jest, jak sądzę, wielka siła Paryża: wszystkie przeróżne surowce, jakie przywozimy tu ze sobą, ulegają tu wzmocnieniu i przetapiają się w jednolity typ, rodzaj solidnego i jednorodnego metalu. – Mela Muter

(Mela Muter. Malarstwo, wyd. Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, Toruń, 2010, s. 13.)

Mela Muter – a dokładnie Maria Melania z Klingslandów Mutermilch – urodziła się w Warszawie, w majętnej żydowskiej rodzinie, wiernej polskiej tradycji niepodległościowej. Swoją edukację malarską rozpoczęła uczęszczając na kurs w prywatnej Szkole Rysunku i Malarstwa dla Kobiet w Warszawie, prowadzonej przez Miłosza Kotarbińskiego. W 1901 roku wyjechała do Paryża, w którym z niewielkimi przerwami została do końca życia. Będąc młodą matką kształciła się w paryskich szkołach: Académie Colarossi oraz Académie de la Grande Chaumičre, które umożliwiały edukację kobietom. Po burzliwym małżeństwie z krytykiem sztuki Michałem Mutermilchem, artystka wywołała duże zainteresowanie wśród paryskiej awangardy swoim związkiem z francuskim publicystą Raymondem Lefebvrem. Barwna osobowość Meli Muter pozwoliła jej na nawiązanie interesujących relacji z elitą inteligencką i artystyczną. W gronie bliskich jej przyjaciół znajdował się uwielbiany w Francji poeta Rainer Maria Rilke. Malarka utrzymywała także kontakt z Polakami mieszkającymi w Paryżu – Leopoldem Staffem, Władysławem Reymontem oraz Stefanem Żeromskim. Znała się również z Olgą Boznańską, obok której wynajmowała sąsiadującą pracownię.

Mela Muter należała do międzynarodowego artystycznego kręgu École de Paris, a jej nazwisko pojawiało się wśród najbardziej cenionych twórców, takich jak Marc Chagall, Amadeo Modigliani czy Pablo Picasso. Wśród sportretowanych przez nią osobistości świata sztuki, znaleźli się m.in. meksykański malarz, mąż Fridy Kahlo – Diego Rivera, znany marszand Ambrois Vollard, czy wreszcie jeden z najważniejszych architektów francuskich Auguste Perret, który zaprojektował dla niej luksusową willę i pracownię przy Rue Vaugirard 114. W 1917 roku atelier Meli Muter odwiedził sam Henri Matisse, którego zachwyciła jej sztuka. Malarka wystawiała w paryskich galeriach Chéron (1918) i Druet (1926 i 1928), a także na pokazach w barcelońskiej Galerii José Dalmau, w Monachium, Pittsburgu oraz krajowych wystawach zbiorowych w Krakowie, Lwowie i Warszawie.

W jej karierze istotne okazały się podróże. Podczas pobytu w Bretanii, malarkę zaintrygowała sztuka artystów tzw. szkoły z Pont-Aven. Uproszczony, miękki modelunek portretowanych postaci, czasami kontrastowany z abstrakcyjnie położoną barwną plamą farby, przyczynił się do jej krótkiej fascynacji twórczością Gauguina. Na jej dojrzały styl wpływ miała jednak inspiracja płynąca z obrazów Paula Cézanne'a, Vincenta van Gogha oraz Edouarda Vuillarda. Będąc pod wrażeniem ich sztuki, artystka zaczęła eksperymentować z plamą barwną, rozbijając ją na wibrujące drobne cząsteczki. Zmieniła również stosowaną kolorystyczną paletę, co przyczyniło się do wypracowania nowej nastrojowości dzieł i bardziej intymnego klimatu.