Polswissart

Główną domeną twórczości Olgi Boznańskiej były portrety. Wizerunki dorosłych i dzieci, kobiet i mężczyzn. Niezrównane w swojej klasie, niemające porównania w całej sztuce polskiej. Można doszukiwać się wpływu Jamesa Whistlera, Wilhelma Leibla, czy Eduarda Maneta, ale Olga Boznańska była artystką o tak swoistej tylko dla siebie sile wyrazu, że nawet w sztuce światowej trudno szukać dla niej porównań. Malowała niemal wyłącznie techniką olejną na tekturze, nie używała werniksu, często pozostawiała niezamalowane partie tektury i skrobała farbę nożem uzyskując charakterystyczny efekt rozwibrowania i jednoczesnej lekkości, efekt delikatnej przezroczystej zasłony, zza której patrzymy na portretowanych. Delikatnie odrealnione przez to portrety mają za to uwydatniony efekt duchowego wymiaru. Tak jak pisała sama Boznańska chodziło jej o prawdę, o ciszę, w której rodzi się prawda o człowieku. Dlatego nad każdym portretem Boznańska pracowała długo, niekiedy kilka miesięcy, umawiając się wielokrotnie z modelami, oglądając ich w różnych porach dnia, w różnych nastrojach, tak by uchwycić swoistość. Nie starała się nikomu przypodobać, nie miała oporów w ukazaniu cech nie zawsze pochlebnych, malowała to co czuła, podkreślić należy – to co czuła o portretowanym.
Henryka Maria Kurnatowska była córką Wacława Kurnatowskiego herbu Łodzia, właściciela m.in. majątku brudzewskiego oraz Marii Zofii Kurnatowskiej. Studiowała chemię na Sorbonie w Paryżu i zakończyła studia doktoratem z chemii u Marii Curie-Skłodowskiej. Dwie z jej sióstr -  Krystyna i Cecylia  były uczennicami Boznańskiej w prywatnej Akademii Vitti w Paryżu. Nie wiadomo, czy sama Henryka uczyła się malarstwa u Olgi Boznańskiej natomiast na pewno pozostawała z nią w przyjaźni. Nie bez wpływu na ta znajomość były zapewne poglądy Boznańskiej. Należy pamiętać, że artystka niezwykle doceniała przejawy aspiracji i dążeń naukowych  kobiet. Sama przecierała Polkom drogę do świata sztuki. Pamiętajmy, że obok Bilińskiej była jedną z pierwszych kobiet polskiego świata sztuki, które rozpoczęły karierę w Monachium i została bardzo doceniona. Jak trudna to była wtedy droga dla kobiet można sobie tylko wyobrazić. Wspierała i podziwiała kobiety mądre, odważne i inteligentne. Świadectwem tego są liczne portrety znanych aktywistek i kobiet tamtego czasu.

Henryka wyszła za mąż za Romualda Gutta, znanego i zasłużonego warszawskiego architekta, autora wielu modernistycznych projektów budowalnych istniejących do dziś, profesora Akademii Sztuk Pięknych i Politechniki Warszawskiej. Wraz z małżonkiem zamieszkali w Warszawie, w zaprojektowanej przez niego dla swojej rodziny willi przy ulicy Hoene-Wrońskiego 5. Willa z szarej cegły stoi do dnia dzisiejszego. Henryka zmarła 18 maja 1975 roku w Warszawie.

Warszawa, Muzeum Narodowe, wystawa monograficzna Olga Boznańska 1865-1940, 26.02 – 2.05.2015 Kraków, Muzeum Narodowe, wystawa monograficzna Olga Boznańska 1865-1940, 25.10.2005-1.02.2015

Olga Boznańska 1865-1940 [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2015, s.238 Kopszak P., Olga Boznańska, Edipresse, Warszawa 2006

Obrazy moje wspaniale wyglądają, bo są prawdą, są uczciwe, pańskie, nie ma w nich małostkowości, nie ma maniery, nie ma blagi. Są ciche i żywe i jak gdyby je lekka zasłona od patrzących dzieliła. Są w swojej własnej atmosferze.

– Olga Boznańska (fragment z listu do Julii Gadomskiej, 1909)

Olga Boznańska urodziła się w 1865 roku w Krakowie. Jej rodzicami byli Adam Nowina Boznański i Eugenia Mondan, od której przyszła artystka otrzymała swoje pierwsze lekcje rysunku. W 1883 roku zaczęła rozwijać swoje umiejętności pod kierunkiem Kazimierza Pochwalskiego oraz Józefa Siedleckiego. Uczęszczała dodatkowo na Wyższy Kurs dla Kobiet im. A. Branieckiego. Od 1886 roku była studentką Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie pobierała nauki malarstwa u Karla Krichedorfa oraz Wilhelma Dürra. W 1895 roku objęła stanowisko kierownika Szkoły Malarskiej, zastępując tymczasowo Teodora Hummla. W 1898 roku osiadła na stałe w Paryżu.

Była członkinią Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Société Nationale des Beaux-Arts i Polskiego Towarzystwa Literacko-Artystycznego w Paryżu, a także International Society of Sculptors, Engravers and Painters w Londynie. Prezentowała swoje prace na wystawach w kraju i za granicą, m.in. w Berlinie, Londynie, Paryżu, Wiedniu, Amsterdamie i Wenecji, jak również w Stanach Zjednoczonych. Została wielokrotnie uhonorowana nagrodami, m.in. złotym medalem na międzynarodowej wystawie w Monachium (1905), Francuską Legią Honorową (1912), Grand Prix na Wystawie Expo w Paryżu (1939) i orderem Polonia Restituta (1938).

Boznańska najlepiej czuła się we własnej pracowni. Wypełnione papierosowym dymem i zasłonięte od bezpośredniego światła wnętrze atelier, pełne sprzętów, tkanin i zasuszonych kwiatów, stanowiło tło dla jej niezliczonych portretów oraz martwych natur. Artystka wstawała późno, ale zaraz po przebudzeniu przystępowała do malowania. Pracowała dopóki pozwalało na to dzienne światło, dzięki któremu mogła wydobyć z obrazów wielobarwne refleksy, błysk oka czy odbicie światła. Styl Boznańskiej zmieniał się na przestrzeni lat. Początkowo przeplatała się w nim aura twórczości Jamesa McNeil Whistlera, następnie doszedł do głosu impresjonistyczny sposób malowania Edouarda Maneta.

Boznańska nazywana jest malarką ciszy. Jej bezpretensjonalny sposób oddawania rzeczywistości opierał się na przekonaniu, że dodatkowe „koloryzowanie” jest zbyteczne i odbiera dziełu wiarygodność. Dojrzałe portrety artystki charakteryzuje pewna swoista duchowość, pogłębiona wąską skalą brązów i szarości. Prócz wyrafinowanej harmonii tonów, wyraźna jest również szkicowość form, mnogość uderzeń pędzla, a także umiejętne wykorzystanie naturalnej kolorystyki tekturowego podłoża. Bogata galeria wizerunków Boznańskiej obfituje zarówno w przedstawienia dorosłych, jak i dzieci. Są oni reprezentacyjnie upozowani lub też siedzą zadumani w odosobnieniu. Artystka malowała również wiele portretów własnych. Jej konsekwentny styl i twórczość przyczyniły się do wyodrębnienia w historii sztuki pierwszej wyraźnej grupy kobiet-malarek.