Polswissart

Postać Włodzimierza Tetmajera nierozerwalnie wiąże się w historii literatury i sztuki polskiej z epoką „Młodej Polski”. Artur Górski, pisarz i krytyk literacki, autor terminu określającego tę właśnie epokę pisał o współczesnym mu malarstwie słowami: „Dwa zdają mi się przejawy rodzimości w malarstwie polskim: wielka ekspresja uczucia (Matejko) i pewien odrębny nastrój, pewien ton grający w nich rodzimą melodię. W tym nastroju tworzy Chełmoński i Wł. Tetmajer”. Tetmajer, uczeń Jana Matejki, artystyczną drogę rozpoczynał pod wielkim wpływem swojego mistrza lecz zagraniczne wyjazdy, w czasie których zetknął się z malarstwem plenerowym i impresjonizmem spowodowały odwrót artysty od akademizmu i historyzmu. Wywodzący się z krakowskiego środowiska Tetmajer stał się w krótkim czasie wiodącym twórcą młodopolskim a podejmowana przez niego tematyka skupiła się na wątkach związanych z powszechnie panującą wówczas modą na tzw. chłopomanię. Fascynacja zepchniętym na margines światem chłopstwa, ich obyczajowością i tradycjami, wynikała z pobudek patriotycznych i nierzadko przybierała też wymiar osobisty – jak wielu mu współczesnych artystów również Włodzimierz Tetmajer zawarł związek małżeński z chłopką - Anną Mikołajczykówną z Bronowic, a jego przyjaciel - poeta Lucjan Rydel - wybrał sobie na żoną siostrę Anny, Jadwigę. Ślub Lucjana i Jadwigi stał się później kanwą "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego, w którym Gospodarzem jest właśnie Włodzimierz Tetmajer. Dzięki małżeństwu artysty z Anną Bronowice (obecnie dzielnica Krakowa) stały się najbardziej obmalowaną polską wsią. Zjeżdżała się tu wówczas cała krakowska „malaria” by tworzyć, a później w domu Tetmajera odbyło się słynne „Wesele”. Fascynacja ludowością nie mogła nie wpłynąć na twórczość malarską artysty.

Oferowany obraz „Wielkanoc w Bronowicach” jest kwintesencją owego żywego zainteresowania obyczajowością chłopów, których środowisko Tetmajer obserwował „od wewnątrz”. Święta Wielkiej Nocy, zakorzenione w żywej wierze połączonej z bogatą tradycją polskiej wsi, niejednokrotnie stanowiły dla Tetmajera źródło malarskich inspiracji. Już w 1897 roku stworzył on pierwszy obraz o tej tematyce – „Święcone” (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie). Rzecz dzieje się w centrum wsi, a w dali widać bronowickie chałupy. Lud zgromadził się strojnie ubrany wokół kapłana, który ma to jadło świąteczne pokropić wodą święconą. Oferowana praca „Wielkanoc w Bronowicach”, namalowana w 1904 roku, uzupełnia opowieść ukazując wyjście bądź powrót z wielkosobotniego święcenia pokarmów. Z właściwą sobie swobodą i Tetmajer stworzył wielopostaciową scenę o swoistej dramaturgii. Postaci malowane są syntetyczną ale traktowaną miękko i rozlewnie plamą barwną. Postimpresjonistyczne reminiscencje widoczne są w przerysowanych kontrastach światła i cienia oraz w dekoracyjnym podejściu do płaszczyzn. Statyka postaci ujętych w obrazie podkreśla podniosłość religijnego obrzędu. Całość jest silnie nacechowana jedyną w swoim rodzaju poetycką wrażliwością artysty, która czyni zeń malarza na wskroś polskiego.

Warszawa, kolekcja prywatna
Agra Art, aukcja 30.03.2003, poz. 25