Polswissart

Marek Szwarc to jeden z najciekawszych a jednak najmniej znanych polskich artystów pochodzenia żydowskiego. Urodzony w 1892 roku w Zgierzu związany był z Łodzią, która pod koniec pierwszego dwudziestolecia XX wieku była ważnym ośrodkiem rodzącej się awangardy. W 1915 roku Szwarc miał swoją pierwszą indywidualną wystawę w łódzkim Salonie Sztuki. Był już wtedy artystą zaznajomionym z europejską sztuką i rodzącymi się w niej nowymi nurtami. W latach 1911 – 1914 przebywał bowiem w Paryżu studiując na tamtejszej Ecole des Beaux Art. Mieszkał w „La Ruche” – skupisku artystycznym, gdzie poznał m.in. Chagalla, Soutine’a, Kislinga, Pascina i innych artystów. Rzeźbił wówczas głównie w glinie i w 1913 wystawił na Salonie Jesiennym swoją pierwszą dużą rzeźbę – Ewę. Po ukończonych studiach Szwarc powrócił do Łodzi. Ożenił się z Eugenią, nazywaną Giną, z domu Pinkus, również żydówką, z którą wspólnie zdecydowali się przejść na katolicyzm. Działanie na styku różnych kultur i religii było cechą charakterystyczną ośrodka jakim wówczas była Łódź. Owa różnorodność i wynikająca z niej otwartość sprzyjała rozwojowi nowych myśli w obszarze sztuk plastycznych. W 1919 roku Marek Szwarc wspólnie z Jankielem Adlerem, Mojżeszem Brodersonem i Wincentym Braunerem założyli jedno z prężniejszych ugrupowań artystycznych międzywojnia – Jung Jydisz, które zrzeszało żydowskich twórców związanych z ekspresjonizmem. Cechą nadrzędną artystów z Jung Jidysz było działanie na styku różnych kultur i religii, przy częstym wykraczaniu daleko poza tradycję żydowską i odwoływaniu się niejednokrotnie do chrześcijaństwa i symboliki różnych kręgów kulturowych. Pierwszy człon nazwy grupy nawiązywał do silnych na początku ubiegłego stulecia tendencji do odnowienia sztuki i środków jej wyrazu. Drugie słowo wskazywało na charakter tożsamości członków grupy. Szwarc pozostał w związku z Jung Jydisz nawet po swoim ponownym wyjeździe do Paryża w 1920 roku.

Do II wojny światowej artysta wraz z żoną i córką mieszkał i pracował w stolicy Francji, a jego obrazy i rzeźby były kupowane przez kolekcjonerów w Niemczech, Polsce, Stanach Zjednoczonych oraz przez kilka muzeów. Twórczość Szwarca, utożsamiana w szerokim zakresie ze stylem Ecole de Paris, często, ale nie wyłącznie, podejmowała tematy biblijne ze Starego i Nowego Testamentu. Podczas II wojny światowej Szwarc wstąpił do polskiej armii na emigracji w Szkocji, podczas gdy jego żona i córka uciekły przez Lizbonę do Anglii. Po wojnie wrócił z rodziną do Paryża gdzie poświęcił się głównie rzeźbieniu w kamieniu i drewnie oraz formom odlewanym w brązie.

„Zakładniczka” wykonana w białym piaskowcu w 1943 roku nawiązuje w swej formie do tradycji rzeźby średniowiecznej, której korzenie tkwiły głęboko w chrześcijaństwie. Szwarc miał niewątpliwie okazję niejednokrotnie podziwiać najbardziej spektakularne przykłady rzeźb romańskich z jakich słynie Francja. W „Zakładniczce” daje o sobie znać złożona wrażliwość Szwarca, zasilana z jednej strony tradycją żydowską (zniewolenie, lęk zwłaszcza w obliczu okrucieństw jakich doznał naród żydowski w okresie II wojny światowej) z drugiej zaś czerpiąca z chrześcijaństwa (motyw cierpienia, poświęcenia ale i nadziei na zmartwychwstanie). Rzeźba ukazuje dualizm tożsamości artysty, którego twórczość jest nierozerwalnie związana z jego osobistą drogą. Ukazana w kontekście wielkich zmian jakim podlegała sztuka w Europie i w Polsce zwłaszcza po 1918 roku, rozkwitu nowych ugrupowań artystycznych a wraz z nimi nowych nurtów i impulsów sztuka Marka Szwarca świadczy o wielkiej otwartości i głębokiej świadomości jaką charakteryzowało się łódzkie środowisko, z którego wyszedł artysta. Dziś prace Szwarca znajdują się w muzeach, galeriach, miejscach kultu religijnego i kolekcjach prywatnych we Francji, Polsce, Izraelu, Kanadzie, Wenezueli, Stanach Zjednoczonych i Anglii.

Francja, kolekcja prywatna
Tajan, aukcja 01.12.2005, poz. 53