Polswissart

Tadeusz Łodziana był jednym z pierwszych studentów sopockiego Wydziału Rzeźby, utworzonego po wojnie przez prof. Mariana Wnuka. Prestiżowe i prężnie rozwijające się trójmiejskie środowisko artystyczne znane było w tamtym czasie jako tzw. szkoła sopocka, wyróżniająca się w kraju śmiałością w dążeniu do nowoczesności i swobody twórczej. Marian Wnuk swoim studentom pozostawiał wolność poszukiwań twórczych kładąc nacisk na mocny warsztat i uwrażliwiając zarazem na tradycję i naturę jako punkt wyjścia. Tadeusz Łodziana, od 1949 roku pracujący jako asystent Wnuka, w ślad za profesorem przeniósł się do Warszawy gdzie od 1954 roku kształcił kolejne pokolenia artystów. Na jego twórczość wpływ miała nie tylko wspomniana szkoła sopocka ale również moment odwilży jaki przyniósł ze sobą 1956 rok. Dwie pierwsze wystawy w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych Zachęta przyniosły długo oczekiwaną otwartość na nowoczesność. Rzeźbiarze uczestniczący w obydwu pokazach zamanifestowali wyraźne dążenie do redefiniowania pojęcia rzeźby jako obiektu, poszukiwania drogi wyjścia poza ciasną i zamkniętą bryłę oraz jej ekspansji w otaczającą przestrzeń. Zaprezentowane w Warszawie formy charakteryzowały się kształtami harmonijnymi i abstrakcyjnymi. Łodziana wraz z innymi twórcami tamtego okresu szukali odpowiedzi na pytanie o możliwość oddziaływania rzeźby na krajobraz a inspiracją w tym zakresie stał się dla nich Henry Moore, którego działa uważane były powszechnie za idealne ucieleśnienie rzeźby przestrzennej, plenerowej.

Rzeźba Łodziany z tego okresu charakteryzuje się syntetyczną, płynną formą o bardzo lapidarnym odniesieniu do anatomii ciała. Jest zarazem wyrazista i nacechowana bardzo indywidualną ekspresją. Jak zauważa Katarzyna Chrudzimska – Uhera „dzieła artysty przynależą do akademickiej tradycji przedstawiania figury jako harmonijnego, estetycznego aktu. Stanowią kolejny, nowoczesny etap jej postrzegania – w którym anatomia sprowadzona zostaje do syntetycznego, bliskiego abstrakcji, enigmatycznego znaku” (Tadeusz Łodziana. Rzeźba, wyd. Galeria Dyląg, Kraków 2016, s. 6). Syntetyczne uogólnienie mające odwrócić uwagę od cielesności i nakierować ją na wnętrze, odstąpienie od zbędnego detalu oraz elegancja rzeźb Łodziany są ukłonem w kierunku twórczości Brancusiego, który – obok Henry’ego Moore’ – był dla polskiego artysty źródłem inspiracji. Przez całą twórczą drogę Łodziany kobieta pozostała w centrum jego zainteresowania i tworzone przez artystę akty do dziś postrzegane są jako ponadczasowe. Chrudzimska – Uhera pisze: Jaka jest kobieta stworzona spojrzeniem i dłonią Tadeusza Łodziany? Artysta opisał ją harmonią płynnych linii, wklęsłości i wypukłości, kontrastem nastrojów faktur, zmiennością profili. Jest zbieżnością przeciwieństw – otwarta i zwarta, pusta i brzemienna zarazem. Może być eterycznym bytem unoszącym się w przestrzeni, może być przydrożną figurą. Zawsze pozostaje dla mężczyzny niedopowiedzianym fragmentem, brakiem, romantyczną tęsknotą za pełnią. (Tadeusz Łodziana. Rzeźba, wyd. Galeria Dyląg, Kraków 2016, s. 8)

Sztuka Polski Dom Aukcyjny, aukcja 14.12.2002, poz. 92

Warszawa, Galeria Zachęta, 21.11-03.12.2002

Sztuka Polski Dom Aukcyjny [katalog], Warszawa-Kraków 2002, ss. 140-141.

Skrajnie uproszczenie formy eksponuje duchowy i mistyczny, bardziej niż materialny i cielesny aspekt tematu. Wykorzystanie naturalnego piękna materiału, jego gładkich, polerowanych powierzchni, wzmaga efekt estetyczny, jednocześnie upodabniając dzieło sztuki do obiektu o charakterze przemysłowym, standardowym. Ten aspekt Łodziana równoważy jednak organiczno-biologicznymi zasadami budowania formy, płynnej, rytmicznie zakomponowanej, chłonnej i otwartej na otaczającą ją przestrzeń.

(Dyląg W. [red.], Tadeusz Łodziana 1920 -2011. Rzeźba [katalog wystawy], Towarzystwo Słowaków w Polsce, Kraków 2016, s. 7)

Urodzony w 1920 roku Tadeusz Łodziana, należał do grona rzeźbiarzy, którzy w latach 50. i 60. radykalnie zmienili kierunek rzeźby i zainicjowali zupełnie nowe rozwiązania. Swoją edukację artystyczną rozpoczął w wieku siedemnastu lat w Instytucie Sztuk Pięknych we Lwowie w pracowni prof. Mariana Wnuka. Rozpoczęte w 1937 roku studia musiał po dwóch latach przerwać, w związku z wybuchem II wojny światowej. Powrócił na uczelnię w latach 1941-42. Następnie kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie, gdzie pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego objął znany już mu prof. Wnuk. Okres ten w życiu studenta stał się niezwykle znaczący. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych charakteryzowała się pielęgnowaniem w swych uczniach śmiałości i odwagi do nowoczesnych rozwiązań. Na uczelni Łodziana studiował wraz z Magdaleną Więcek, Franciszkiem Duszenko i Elżbietą Szczodrowską. Studenci zostali wyposażeni w gruntowną znajomość i umiejętność realistycznego rzeźbiarstwa, ale też dostali swobodę twórczą do działania, mając już solidny warsztat rzeźbiarski.

Gdy prof. Wnuk przeniósł się do Warszawy by objąć Katedrę Rzeźby na ASP, Łodziana za nim podążył. W 1954 roku uzyskał dyplom na warszawskiej uczelni i tam też rozpoczął swoją praktykę pedagogiczną. W trakcie pracy na akademii zdążył być dziekanem, prodziekanem i prorektorem, a w 1989 roku został profesorem zwyczajnym. Jako wieloletni wykładowca akademicki, miał niebagatelny wpływ na kształtowanie się postaw artystycznych kolejnych pokoleń młodych twórców.

Swoją praktykę pedagogiczną z powodzeniem łączył z twórczością rzeźbiarską. W 1957 i 1959 roku w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie wziął udział w znaczących w tamtym czasie wystawach Sztuki Nowoczesnej. Zaprezentował wówczas prace, które znacząco odbiegały od socrealistycznej narracji na rzecz nowoczesnych minimalistycznych form. „Formy powoli otwierały się, przyjmując abstrakcyjne, harmonijne kształty. Wiesław Borowski w oglądanych w Zachęcie kompozycjach Tadeusza Łodziany podkreślał oddziaływanie czystej formy, grę pięknych rytmów i proporcji. Jacek Woźniakowski i Aleksander Wojciechowski wskazywali na monumentalność i lekkość rzeźb Łodziany, ich prostotę a zarazem bogatą, wszechstronną artykulację” (Dyląg W. [red.], Tadeusz Łodziana 1920 -2011. Rzeźba [katalog wystawy], Towarzystwo Słowaków w Polsce, Kraków 2016, s. 4).

Artysta tworzył monumentalne pomniki, rzeźbę plenerową i kameralną, a także portrety. Jego realizacje pomnikowe to m.in. Mauzoleum na Pawiaku w Warszawie (1964), pomnik Ofiar Faszyzmu w Radogoszczy (1961) czy pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1995). Był laureatem wielu konkursów rzeźbiarsko-urbanistycznych. W 1981 roku zdobył Grand Prix na Międzynarodowym Biennale Rzeźby w Monaco za kompozycję „Otwarta II”.