Polswissart

Portrety dziecięce Tadeusza Makowskiego, które powstawały od około 1918 roku na stałe wpisały się w kanon polskiej sztuki, stanowiąc niemalże trzon przedstawień tego typu.

Dziecięce twarzyczki Makowskiego modelowane są światłocieniem, ale uderza przede wszystkim ogromna troska o oddanie ich plastyczności, fizycznego podobieństwa. Charakterystyczną cechą tych przedstawień jest pewna powaga portretowanych, zamyślenie malujące się w podniesionym spojrzeniu, rozchylonych ustach, jakby jakaś wcale niedziecinna troska je trapiła. Wcale nie są to dzieci ładne, pielęgnowane w potocznym tego słowa znaczeniu. Może stąd tyle w tych wizerunkach głębi i pochylenia się nad tym co wewnętrzne, jak również odwrócenie sposobu widzenia. Nie obserwujemy bowiem dziecka oczami dorosłego, widzimy go raczej jego własnymi oczyma. To ta dziewczynka i ten chłopiec tak widzi świat. Spojrzenie to nie jest wyrobione, ma wypaczone proporcje i wyolbrzymia je lub zmniejsza wedle własnego wyobrażenia na temat tego co widzi. Dla współczesnego widza najważniejsza jednak jest ta ogromna tkliwość wyrazu, ta chwytająca za serce naiwność i bezbronność, która nie pozwala oderwać wzroku od pracy. Okrągłe twarze, okrągłe oczy sprawiają, że twarze małych modeli są jeszcze bardziej dziecinne, dokładnie jakby dziecinną ręką malowane. Makowski w kategorii malarstwa dzieci postrzegany jest jako wyjątkowy artysta choć należy pamiętać, że tworząc we Francji był nadal malarzem na wskroś polskim, któremu nieobca była spuścizna Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Vlastimila Hofmana i innych artystów często podejmujących motyw małych modeli. Ten element rdzennie polskiej tradycji Makowski wzbogacił o niespotykany wcześniej ładunek emocjonalny i pogłębione studium psychologiczne. Wszystko to zaś po to by z dzieci uczynić medium wyrażające wizję siebie jako człowieka, jego prawdę o życiu oraz o otaczającym go świecie.

Oferowany praca „Dziewczynka z pisklętami” wpisuje się w okres twórczości artysty nazywany realizmem lirycznym, który przypadał na lata 1923-27. W odróżnieniu od poprzedzającego go okresu realizmu naiwnego portrety liryczne charakteryzuje maksymalne wysubtelnienie formy i koloru. Ten ostatni rozgrywa się w tonacjach różu, błękitu i w odcieniach liliowych nadając obrazom niezwykłej intymności i poezji. Na szczególna uwagę zasługuje pojawiający się w oferowanym przedstawieniu motyw palącej się latarenki, która symbolizuje światło duchowe, poszukiwanie prawdy , nieśmiertelność, ulotność chwili. Nie bez znaczenia jest fakt, że źródło światła pochodzi od osoby trzeciej która trzyma nad prawym ramieniem dziewczynki latarenkę będąc rodzajem przewodnika i anioła stróża. Pisklęta, które dziewczynka niesie w zapasce są symbolem nowego życia i akcentują przez to niewinność modela. Urokowi całości dodaje filuterny pudrowy kapelusik z kolorową ozdóbką.

Prace z takim ładunkiem symbolicznym zdarzają się w kolekcjach prywatnych niezwykle rzadko. Klasą malarską Dziewczynka z pisklętami nie ustępuje dziełom Makowskiego pochodzącym z tego samego okresu a znajdującym się obecnie w czołowych polskich muzeach. Porównać ją można do Małej Giocondy (1920) oraz Portretu dziewczynki w kapeluszu (ok. 1921-24) – obydwa obrazy w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie oraz do znajdujących się w warszawskim Muzeum Narodowym prac Wiosenne okno (1926) i Dziewczynka w białym kapeluszu (ok. 1923)

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 29.05.2018, poz. 26
Katowice, kolekcja prywatna (od 2013 r.)
Paryż, kolekcja prywatna

Było w nim coś z niewinnego dziecka – jakaś świeżość, niewinność, a jednocześnie to był bardzo wykształcony człowiek.
– Marcel Gromaire

Tadeusz Makowski to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy XX wieku. Postawa artystyczna Makowskiego ukształtowała się w początkowym okresie pod wpływem symbolistycznego malarstwa pejzażowego Stanisławskiego, zaś twórczość Mehoff era przekazała mu zrozumienie istoty rysunku jako środka ekspresji i zamiłowanie do dekoracyjnej, secesyjnej stylistyki. Artysta na przełomie 1908 i 1909 r. wyjechał do Paryża, gdzie pozostał do końca życia. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Brał udział w Salonach: Niezależnych, Tuileries, Jesiennym i De L'Oeuvre Unique. Jego zainteresowania scenografią teatralną przejawiły się w wykonywaniu kukiełek dla krakowskiego kabaretu "Zielony Balonik". W Paryżu zafascynowała artystę klasycyzująca, symboliczna sztuka Puvis de Chavannes'a. Około 1911 przejął od Le Fauconniera i kubistów zwartą konstrukcję obrazu i geometryzujące traktowanie form; kształt wydobywał jednak światłocieniowym modelunkiem i obrysowywał wyrazistym konturem. Na jego twórczość silnie wpłynęła podróż do Bretanii oraz postimpresjonistyczna sztuka Ślewińskiego. W 1918 pojawił się w obrazach Makowskiego motyw kluczowy dla jego dalszej twórczości - postać dziecka. Artysta malował wówczas liryczne, naiwne w wyrazie wizerunki dzieci w pastelowych, wysmakowanych tonacjach. Około 1920 powstały inspirowane sztuką Pietera Bruegla St. rozległe pejzaże ożywione sztafażem i utrzymane w zmatowiałej kolorystyce z przewagą brązów i zieleni. Rok 1928 stanowił istotną cezurę w twórczości artysty. Skrystalizował się wówczas jego indywidualny styl obrazowania, niepowtarzalny w kontekście sztuki europejskiej. wykształcił wtedy własny, charakterystyczny i łatwo rozpoznawalny styl łączący echa kubizmu, fascynację sztuką ludową i malarstwa artystów naiwnych. W latach 1929 – 30 Makowski tworzył liczne kompozycje olejne, akwarelowe, rysunkowe z przedstawieniami dzieci. Należą one do dojrzałej i artystycznie wysublimowanej fazy twórczości Makowskiego, w której artysta uprościł kształty, sprowadzając je do trójkątów, walców i stożków, liniom nadał moc i wyrazistość. Prócz malarstwa sztalugowego, akwareli i rysunku Makowski uprawiał techniki graficzne - drzeworyt, akwafortę i litografię. Zajmował się ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek; ozdobił drzeworytami wydane w 1925 w Paryżu „Pastorałki” Tytusa Czyżewskiego. Pisał ponadto wiersze, opowiadania i teksty z zakresu teorii sztuki.