Polswissart

Jedną z najważniejszych cech stylu Wojciecha Fangora jest poimpresjonistyczne wciągnięcie widza w interakcję z obrazem. To było podstawą Studium przestrzeni, aktywność widza nadaje sens sztuce environment, a także pełniło istotną rolę w pozostałej twórczości Fangora. Artysta zaprasza do gry, której nie popsujemy, jeśli poznamy jej zasady i uwzględnimy ich dynamikę oraz fakt, że zależą one także od nas.

- Stefan Szydłowski (Wojciech Fangor. Mała retrospektywa, w: Fangor. Malarstwo, wyd. ASP Gdańsk 2015, s. 25.)

W 1965 roku, kilkanaście miesięcy po wystawie w Schloss Morsbroich, i w ostatnich tygodniach pobytu Fangora w Berlinie przed wyjazdem do Wielkiej Brytanii, powstał obraz B31. Pulsujące światło wyłania się ku widzowi z pomiędzy wertykalnie zestawionych ze sobą fioletowych kół. Hipnotyzujący efekt wychodzącego niemalże z płótna światła przywołuje na myśl obrazy jakie odbiera ludzkie oko pod wpływem obserwacji zjawisk astronomicznych na nocnym niebie. Fenomen percepcji fascynował Fangora od lat wczesnej młodości. Pierwszy teleskop skonstruował własnoręcznie jako nastolatek jeszcze w Klarysewie. Od tamtej pory myśl o budowie własnego punktu obserwacyjnego nieba towarzyszyła mu bezustannie a czynione obserwacje dotyczące reakcji oka na światło miały niemniejsze znaczenie od toczonych równolegle badań nad zależnością między obrazem a przestrzenią. B31 jawi się jako idealna wypadkowa powyższych zainteresowań. Oryginalna w swej konstrukcji kompozycja z jednej strony jest dowodem na odwagę w artystycznych poszukiwaniach, z drugiej zaś strony wpisuje się w konsekwentnie realizowaną przez Fangora koncepcję mówiącą iż możliwa jest iluzja przestrzeni rozwijająca się nie w głąb obrazu, ale w kierunku odbiorcy. Efekt ten osiąga artysta za pomocą płasko malowanych bezkonturowych form, w tym przypadku za pomocą zestawienia dwóch niepełnych okręgów, z przecięcia się których wydobyte zostaje światło. Zastosowana przez Fangora ascetyczna kolorystyka zdaje się mieć na celu zwrócenie uwagi na problematykę rozpraszającego się światła, które jest elementem dominującym w oferowanej pracy.

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 23.05.2017, poz.66
Warszawa, kolekcja prywatna
Warszawa, Galeria Szydłowskich
własność artysty

Warszawa, Galeria Domu Artysty Plastyka w Okręgu Warszawskim Związku Polskich Artystów Plastyków, Malarstwo Wojciecha Fangora, 6 listopada – 15 grudnia 2015
Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie, Wojciech Fangor. Przestrzeń jako gra, 2012

Szydłowski St., Wojciech Fangor. Space as play [katalog wystawy], Kraków 2012, s. 172

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, bezsprzecznie należy do grona największych klasyków współczesności, którzy swoją twórczością nadali kształt całej polskiej sztuce okresu powojennego. Jest w czołówce najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów, którego obrazy podbijają nie tylko rodzimy ale i światowy rynek sztuki. Początkowo Fangora fascynował kubizm. W okresie socrealizmu namalował obraz Matka Koreanka, jedno ze sztandarowych dzieł tego kierunku, a także stworzył wiele plakatów. W drugiej połowie lat 50. zwrócił się ku sztuce abstrakcyjnej. Jego twórczość zdominowana została przez problematykę przestrzeni, pokrewną estetyce op-artu. „Studium przestrzeni”, pierwszy na świecie projekt typu environment, zrealizowany w 1958 roku razem ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” był niewątpliwie przełomowym momentem w karierze artysty. Przy wejściu na wystawę Wojciech Fangor zamieścił krótkie wyjaśnienie: „Celem tej wystawy jest przekazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie, co zachodzi w indywidualnym obrazie, lecz co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy stają się anonimowymi elementami zespołu, który rozpoczyna nowe życie i spełnia się w przestrzeni rzeczywistej. Odbiorca przez wybór drogi i czasu staje się automatycznie współtwórcą dzieła”. Na pierwszą połowę lat 70. przypada okres kontynuacji badań nad problematyką iluzji przestrzeni. Powstają wielkoformatowe płótna, w dużej części oparte na motywie fali. W 1970 roku Wojciech Fangor otworzył swoją indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Było to wydarzenie przełomowe w życiu twórczym artysty. Mający już wówczas duże doświadczenie artystyczne Fangor zdawał sobie sprawę z kluczowej roli jaką odgrywała zależność między dziełem sztuki a otaczającą je przestrzenią. Relacja ta była ogromnie ważna w przypadku kół i fal toteż architektura wnętrza Muzeum Guggenheima spinała całą ekspozycję nadając jej odpowiedniego poszukiwanego przez Fangora wydźwięku.

Fangor musi być wyjątkowy – a przynajmniej w moim doświadczeniu jest wyjątkowy – jako malarz, o którym nie można powiedzieć, że się go oglądało dopóki nie zobaczy się jego dzieła w oryginale. (…) Kolory Fangora, zazwyczaj żywe, choć niekiedy przytłumione, wydają się płynąć i wirować na płótnie jak farby wlane do basenu. Albo powierzchnia koloru może pulsować na tle innego koloru, kurcząc się i rozkurczając jak ameba oglądana pod mikroskopem. Niekiedy wydaje się, że jedna z tych powierzchni zaraz odpłynie i zniknie z płótna. A jednocześnie powstaje wrażenie, że kolory zmieniają się, nie tylko pod względem intensywności, lecz także tonu barwy. (…) Jest on wielkim romantykiem op-artu, działającym nie według reguł, lecz według połączenia intuicji i eksperymentu, odwołującym się nie do rozumu, lecz do naszej tęsknoty za tym, co tajemnicze. Kiedy już to czysto wzrokowe wrażenie nowości się zatrze, okaże się, że ta sztuczka optyczna faktycznie jest czymś więcej niż tylko sztuczką i jawi się jako brama do nowego doświadczenia koloru i przestrzeni. – John Canaday Fangor’s Romantic Op, New York Times, Feb 15, 1970, p.103.