Polswissart

Jerzy Kossak idzie śladami znakomitego dziada i ojca… Dziedziczy w całej pełni wielkie zdolności ojca, rozwinięte już dziś zadziwiająco. Uderza wprost zdolność kompozycji, wyrażenia ruchu, panowania nad całością szeroko pojętych tematów.

(Chołoniewski A., Dziedzictwo talentu i trzeci Kossak, w: „Świat”, 1911, nr 48.)

Motywy związane z postacią Napoleona Bonaparte powracały w twórczości Jerzego Kossaka, podobnie zresztą jak u jego dziada i ojca, wielokrotnie. Obrazy te wpisywały się w chętnie przez Kossaków podejmowaną tematykę, która miała wzbudzać romantyczne i patriotyczne uczucia Polaków oraz stać na straży morale w trudnych czasach zaborów i wojen. Najmłodszy z rodu, Jerzy, już około 1910 roku stworzył pierwsze obrazy składające się na cykl napoleoński. Osiem płócien, samodzielnych w charakterze i nie kopiowanych od ojca, co podkreśla Kazimierz Olszański w monografii artysty, zyskało aprobatę Wojciecha Kossaka i szereg przychylnych recenzji, m.in. Lucjana Ostena w „Przeglądzie Wielkopolskim” (1911, nr 47). Inspiracją do głębszego zainteresowania się tematyką napoleońską była okazała książka „Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej”. Do zilustrowania drugiego wydania tejże publikacji, przygotowanej w 1912 roku przez Mariana Kukiela, posłużył wzmiankowany cykl obrazów Jerzego Kossaka.

Sukces jaki odniósł dwudziestoczteroletni wówczas artysta spowodował, że chętnie powracał on do wątków napoleońskich. Najwięcej tego typu prac malarz stworzył w latach 1929-1939, określanych jako szczyt dojrzałej twórczości Jerzego Kossaka. Sceny te cieszyły się wielkim wzięciem nie tylko w rodzinnym Krakowie ale również za oceanem, o czym donosił w listach, przebywający w latach 30. w USA, Wojciech Kossak. Oferowana kompozycja, Przeprawa wojsk Napoleona przez Dniepr z 1934 roku, bez wątpienia należy do najlepszego okresu w malarstwie najmłodszego z Kossaków. Oryginalna, samodzielna, skomponowana według własnego pomysłu scena zbudowana jest kilkuplanowo. Kompozycję otwiera umieszczona w lewej części płótna postać Napoleona z towarzyszącym mu żołnierzem i parą koni, którzy zza snopu siana obserwują z oddali przejście francuskich żołnierzy przez rzekę. Udeptany, topniejący już lekko śnieg razem z szarobłękitnym niebem tworzą niepowtarzalną atmosferę tego oczekiwania. Zarówno zastosowana kolorystyka jak i potraktowanie poszczególnych postaci i pejzażu – noszące znamiona najlepszego realizmu spod znaku Kossaków – tworzą kompozycję mocną, dojrzałą, bez wątpienia należącą do najbardziej udanych, jakie dostępne były w ostatnim czasie na rynku antykwarycznym.

Kraków, kolekcja prywatna