Polswissart

Rzeźbiąc postać ludzką, staram się budować własne wyobrażenie na temat człowieka, pamiętając o tym, że duch jest większą wartością od ciała. W taki sposób próbuję dotknąć istoty bytu ludzkiego.

– Stanisław Brach (Uniwersalizm figury, w: Wokół Dunikowskiego, Wydawnictwo ASP, Kraków, 2016, s. 63.)

Motyw uproszczonej, mocno stylizowanej postaci ludzkiej stanowi od samego początku myśl przewodnią w twórczości Stanisława Bracha. Sięgając do wątków biblijnych i tradycji kultury europejskiej, a także obserwując otaczającą rzeczywistość, artysta w swoim indywidualnym stylu stworzył archetyp bezimiennego człowieka. Monolityczna figura, oczyszczona z detali, z pochyloną do przodu głową jest wyjątkowo sugestywna. Intryguje, niepokoi i skłania widza do egzystencjalnych refleksji. Jest to człowiek "przygnieciony brzemieniem codzienności, poddany ciśnieniu rzeczywistości, borykający się z otaczającym światem, a niekiedy z niego wyobcowany, skupiony na swym wnętrzu" (Stanisław Brach: rzeźba, obraz ceramiczny [katalog wystawy], wyd. Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko, 2007, s. 5). Stworzony przez Bracha „bezimienny” to także nawiązanie do rzeźby Xawerego Dunikowskiego „Fatum” (1918). Formalne podobieństwo figury do tytułowego Fatum, ciążącego nad ludzką duszą, podkreśla istotę twórczości Bracha, którą jest skupienie na psychice i duchowości. Wyzbyty z indywidualności człowiek jest tu symbolicznym wyrazem wewnętrznych napięć.

Jako materiał twórczy służy artyście ceramika, która według niego ma wyjątkową „zdolność wpływania na kształt i sensy dzieła” (Brach S., Uniwersalizm figury, w: Wokół Dunikowskiego, Wydawnictwo ASP, Kraków 2016, s. 64). Zrozumienie szczególnych możliwości plastycznych obranego materiału, Brach wyniósł jeszcze z technikum ceramicznego w Łysej Górze. Delikatna i krucha porcelana, aż nazbyt dobrze kojarzy się z nieuchronnością losu. Jednocześnie to materiał niezwykle elegancki, szlachetny, podkreślający piękno wyrzeźbionych postaci, ale także haptyczny - twardy, zimny, o śliskiej powierzchni.

W rzeźbie „Oni” z 2021 r. Brach zestawia ze sobą w dialogu dwie zgeometryzowane figury - kobiecą i męską. Obie niemal identyczne, zunifikowane. Na gładkiej, srebrnej powierzchni porcelany w subtelny sposób zaznaczają się cechy płciowe. Pochylone do siebie głowami postaci łączą się jakby we spólnej niedoli, pocieszają. Sprowadzone do roli uniwersalnego symbolu, są niczym pierwsi ludzie, Adam i Ewa, niosący na swych barkach ciężar całej ludzkości. Ustawione na osobnych postumentach, tworzą między sobą szczelinę, którą penetruje światło lampy. Dodaje ono rzeźbie nie tylko walorów estetycznych, ale też niesie ze sobą nowe wartości treściowe. Całość jest niezwykle wyważona, perfekcyjna. Mimo formalnego minimalizmu i rezygnacji z narracji, dzieło Bracha oddziaływuje potęgą znaczeń. Wymusza zadumę.

Warszawa, kolekcja prywatna
własność artysty