Polswissart

Na miasta patrzył z góry, na ludzi z pokornym przykucnięciem, na rozróby uliczne z reporterską wnikliwością, na sławne postaci z prowokacyjnym respektem, a na naturę jak na źródło form i kolorów. Natomiast w sobie dostrzegał zwierzę malarskie.

(Potocka M. A., E. Dwurnik. Malarstwo, Wyd. BOSZ, Lesko 2022)

Widziane z lotu ptaka kolorowe miasta Edwarda Dwurnika wyglądają niczym wesołe pocztówki z wakacji i stanowią bez wątpienia najsłynniejszą, najbardziej charakterystyczną część jego dorobku artystycznego. Rozpoczęty w 1966 roku cykl widoków miejskich nazwany „Podróże autostopem” jest chronologicznie pierwszym cyklem malarskim artysty. Stanowi on również jego najliczniejszy i najdłużej – bo aż do śmierci - kontynuowany cykl. Jego bezpośrednią inspiracją była twórczość Nikifora Krynickiego.

Pochodzące z 1989 roku „Zduny” są kolejną realizacją i jakby kolejnym przystankiem na trasie malarskich peregrynacji Dwurnika po Polsce. To położone w Wielkopolsce niewielkie miasteczko, w wizji artysty spowija szarawa jesień. Jest dokładnie 11 listopada, Narodowe Święto Niepodległości. Mieszkańcy tłumnie zmierzają w kierunku centralnego placu, ozdobionego czerwono-białymi flagami. Tam zapewne będą się odbywać państwowe uroczystości. Malowniczo przedstawione rzędy zaśnieżonych ulic i budynków, przepełnia ilość urbanistycznych detali – pomników, drzew, murków, ogrodzeń. Niezwykle złożoną tkankę miejską ożywiają ponadto postacie – przechodnie, spacerowicze z psami oraz uczestnicy niepodległościowych obchodów. Bogata, wieloelementowa kompozycja nie stanowi jednak wiernej topografii miasta. Jest za to wyjątkowym, wręcz bajkowym portretem mało znanych Zdun i odświeżeniem pamięci o tym starym miasteczku, sięgającym historią aż XIII wieku.

Polska, kolekcja prywatna
Desa Unicum, aukcja 02.02.2017, poz. 18
Desa Unicum, aukcja 21.10.2014, poz. 42

Łatwiej mi malować niż mówić. U mnie obraz jest formą wypowiedzi, malarstwo to mój sposób na życie i nie chodzi tylko o to, że to mój sposób zarabiania, nie – malując, komentuję rzeczywistość i wyrażam siebie. – Edward Dwurnik

(Czyńska M., Moje królestwo. Rozmowa z Edwardem Dwurnikiem, Wołowiec 2016, s. 11.)

Edward Dwurnik był wybitnym polski malarzem i grafikiem. W latach 1963-1970 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Malarstwa, Grafiki oraz Rzeźby. W 1965 roku rozpoczął swoją słynną serię widoków miast zatytułowaną „Podróże autostopem”. Później stworzył jeszcze kilka innych cykli, jak „Sportowcy” (1972-1978) ukazujący bohaterów zwykłej PRL-owskiej codzienności w komiksowo-karykaturalny sposób, upamiętniającą ofiary stalinizmu „Drogę na Wschód” (1989-1991) czy cykl „Od Grudnia do Czerwca” (1990-1994) poświęcony okresowi stanu wojennemu w Polsce. W jego twórczości znaleźć można także obrazy niezaangażowane, np. cykl mocno awangardowych morskich pejzaży pt. „Błękitne” (lata 90.) lub barwnych abstrakcji w technice action painting pt. „Dwudziesty piąty”. Inne serie to m.in. „Portret”(od lat 70.), „Robotnicy” (lata 80.), „Niech żyje wojna!” (1991-1993), „Niebieskie miasta”(od 1993), „Diagonalne” (od 1996) czy „Wyliczanka”(od 1996).

Dwurnik wymieniany jest jako jedyny polski artysta, któremu udało się odnieść międzynarodowy sukces przed transformacją (m.in. udział w „documenta 7” w Kassel w 1982 roku). Był też jedynym twórcą, który niezależnie od uznania w kręgach profesjonalnych, cieszył się popularnością we wszystkich środowiskach odbiorców sztuki. Niepokorny i prowokacyjny, zmienny i nieprzewidywalny, pełen diabelskiego poczucia humoru – budził skrajne reakcje i poruszenie, także wśród twórców najmłodszego pokolenia. Był również autorem projektów do monumentalnych kompozycji malarskich w przestrzeni publicznej oraz twórcą rysunków i gwaszy do filmów animowanych: „Warzywniak, 360 stopni” (2007) oraz „Oaza” (2009).

Zasadniczą rolę w ukształtowaniu jego postawy twórczej odegrała postać Nikifora, którego prace zobaczył latem 1965 roku na wystawie w Kielcach. Spotkanie ze sztuką krynickiego prymitywisty stało się bodźcem do rozpoczęcia jeszcze w tym samym roku największego i najdłużej trwającego cyklu „Podróże autostopem”. Obrazy te łączyły w sobie cechy dokumentu i malarstwa symbolicznego. Ukazując miasta widziane z lotu ptaka, artysta pragnął oddać ich atmosferę, a wplatając w tę barwną opowieść ironiczny dowcip ukazywał swój niepokorny i prowokacyjny charakter. Wiele lat później Dwurnik wspominał: „[Nikifor] był moim najważniejszym mistrzem, właściwie jedynym. (…) Do dzisiaj ilekroć wychodzę w plener lub maluję akwarelką, mam przed oczami tamtą wystawę”.