Polswissart

Joan Miró był jakby moim ojcem chrzestnym. Gdy zrobiłam moją pierwszą rzeźbę w kamieniu (…) wziął ją w ręce i oglądał (…) Potem napisał (…), że mu się ten marmur bardzo podobał i że widzi w tym wielką przyszłość.

– Maria Papa-Rostkowska (Wspólnota w kulturze [film], cykl programów dla Telewizji Wrocław, Pater S. [red.], 1994)

(…) jej sztuka nie jest ani włoska, ani francuska, ani polska. To artystka naprawdę europejska.

– Stefano Cortina (Lewin L., Rzeźba odbiciem kosmosu – francuska retrospektywa polskiej rzeźbiarki Marii Papy Rostkowskiej, portal dzieje.pl, 02.10.2020)

Widziałam przed sobą dwie możliwe drogi. Pierwsza to droga „ekspresjonistyczna”, która poprzez grymasy, koszmary i strach (…) ma oddziaływanie natychmiastowe, intensywne, ale jest „sztuką nieszczęśliwą”, powierzchowną (…). Druga droga – to szuka, do której się dochodzi przez odrzucenie pokusy ekspresjonizmu, która jest sztuką szczęśliwą, sztuką słoneczną. Wybrałam tę drogę szczęśliwą.

– Maria Papa-Rostkowska (cyt. za: Araszkziewicz A., Kobieta z marmuru, portal Krytyka Polityczna, 13.06.2014)

Maria Papa-Rostkowska to jedna z najciekawszych polskich rzeźbiarek XX wieku. Choć doczekała się uznania za granicą, w naszym kraju jej twórczość jest dopiero odkrywana. Artystka w latach 50. rozstała się z Polską i wyjechała do Paryża, gdzie związała się z tamtejszym środowiskiem artystycznym. Dopiero jednak we Włoszech odkryła swoją prawdziwą pasję – kamień – i zaczęła rzeźbić. Od tamtej pory liczył się dla niej już tylko marmur.

W latach 70. i 80. Papa-Rostkowska wiele podróżowała za ocean. Stany Zjednoczone zachwyciły ją swoim rozmachem i energią. Gdy w mediach i prasie zaczęło powoli robić się głośno z okazji nadchodzącej 500. rocznicy odkrycia Ameryki, artystka zainteresowała się bliżej tym tematem. Śledziła m.in. przygotowania UNESCO do wydania „Destins croisés – cinq siècles de rencontres avec les Amérindiens” – publikacji, w którą zaangażowana była również jej synowa, historyk dr Joelle Rostkowska. Artystka powzięła wówczas decyzję by stworzyć rzeźbę zainspirowaną historią Ameryki i odkryciem jej brzegów przez Krzysztofa Kolumba. Jako motyw swej pracy obrała żagiel statku „Santa Maria”, który w 1492 roku sprowadził Europejczyków na nieznany ląd.

„Odkrycie Nowego Świata” stanowi jedną z najbardziej ikonicznych prac Papy-Rostkowskiej, zaraz obok „Matki i dziecka”, „Promessa di Felicita” czy „Pocałunku”. Rzeźba należąc do dojrzałej fazy twórczości artystki, godzi w sobie tradycje sztuki klasycznej z doświadczeniami przedwojennej awangardy. Oferowana edycja z brązu jest pierwszym odlewem kameralnej, wykutej z białego marmuru wersji „Odkrycia Nowego Świata”. Jej monumentalna wersja w marmurze znajduje się dziś przed wejściem do archiwum Uniwersytetu w Mediolanie (Archive della Parola, dell’Immagine e della Communicazione Editoriale), gdzie mieści się również Fundacja Gualtieri San Lazzaro i Marii Papy. Tymczasem monumentalna edycja z brązu stanąć ma wkrótce w ogrodzie Pałacu Opatów w Gdańsku Oliwie.

Warszawa, kolekcja prywatna
własność artystki

Mediolan, Universita degli Studio di Milano, Centro Apice, wystawa stała (wersja monumentalna z marmuru).
Orońsko, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Haptyczny rezonans materii. Maria Papa Rostkowska i gościnie w stulecie urodzin artystki, 4 marca - 4 czerwca 2023 (wersja kameralna z marmuru z 1993).
Paryż, Musée d’Art et d’Histoire de Meudon, Maria Papa Rostkowska et ses affinités artistiques Jean Arp, Emile Gilioli, Marino Marini, 26 marca - 10 lipca 2022 (wersja kameralna z marmuru z 1993).
Mediolan, Galleria d’Arte Contemporanea Virgilio Guidi, Maria Papa Rostkowska – Le opere, gli amici, i luoghi, 11 marca -30 kwietnia 2017 (wersja kameralna z marmuru z 1992).

Cortina S., Riva V., Maria Papa Rostkowska – Le opere, gli amici, i luoghi [katalog wystawy], Wyd. Li.Ze.A, Acqui Terme 2017, s. 67 (wersja kameralna z marmuru z 1992).
Lombardi M., Harambourg L., Maria Papa Rostkowska et ses affinités artistiques Jean Arp, Emile Gilioli, Marino Marini [katalog wystawy], Wyd. Silvana, 2022, s. 39 (wersja kameralna z marmuru z 1993).

Maria Papa Rostkowska urodziła się w 1923 roku w Warszawie jako córka Bolesława Baranowskiego i Nadiei Baranowskiej. W 1943 roku wyszła za mąż za Ludwika Rostkowskiego juniora, działacza ruchu oporu i członka Żegoty. Wraz z dr. Ludwikiem Rostkowskim seniorem, jej teściem, młode małżeństwo uczestniczyło w ratowaniu Żydów z getta warszawskiego. Jej mąż został pośmiertnie odznaczony medalem Sprawiedliwego. Maria brała także czynny udział w Powstaniu Warszawskim, za co została odznaczona Srebrnym Medalem Virtutii Militarii. Schwytana przez hitlerowców i wywieziona, uciekła z pociągu wiozącego ją do Oświęcimia.

W 1946 roku podjęła studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni prof. Janusza Strzałeckiego. Była stypendystką Ministerstwa Kultury, a następnie UNESCO w Paryżu. Po powrocie Marii do Polski zmarł jej mąż Ludwik Rostkowski junior, który był ofiarą represji stalinowskich. W 1950 roku została adiunktem w Akademii Sztuk Pięknych w Sopocie, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Brała udział w licznych wystawach organizowanych przez państwo polskie. W 1952 roku otrzymała nagrodę za portret młodej Ślązaczki na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie. W 1954 roku pracowała przy renowacji zabytkowej kamienicy przy Rynku Starego Miasta 10 w Lublinie. Kilka z jej obrazów znajduje się obecnie w kolekcji w Kozłówce. 

W 1955 roku na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, w Galerii Arsenał, poznała francuskiego malarza Edouarda Pignona, od którego dostała zaproszenie na wyjazd do Francji. Wyjechała z Polski w 1957 roku. Edouard Pignon wprowadził Marię w paryskie środowisko artystyczne. Poznała Gualtieri Papa di San Lazzaro, krytyka sztuki, dziennikarza, właściciela galerii i redaktora kultowego pisma artystycznego "XXe Siècle". Był on wówczas kluczową postacią na międzynarodowej scenie artystycznej. Pobrali się w 1958 roku. Maria weszła w krąg towarzyski nowopośłubionego męża, a przyjaciółmi domu były takie postaci jak Nina Kandinsky, Juan Miro, Mark Chagall, Serge Poliakoff, Sonia Delaunay, Lucio Fontana, Jean Arp, Alberto Magnelli.

W latach 1958-1964 przebywała we Włoszech na zaproszenie słynnej pracowni ceramicznej Tullio Mazzotti’ego w Albisoli. Pracowała tam u boku Lucio Fontany, który zachęcił Marię do realizacji jej marzenia o zostaniu rzeźbiarką. Zaczęła tworzyć płaskorzeźby i rzeźby z terakoty i brązu, a od 1964 roku pogłębiała swe zainteresowanie marmurem, który stał się jej ulubionym materiałem. Pracowała głównie w Pietrasanta, niedaleko Carrary. W ciągu swojego życia stworzyła około trzystu rzeźb. W 1966 roku, rekomendowana przez Jeana Arpa i Lucio Fontanę, otrzymała nagrodę William and Norma Copley Foundation Award. Zmarła w 2008 roku w Pietrasanta.

Artystka reprezentowana była w Paryżu przez Galerię XXe Siècle, a w Mediolanie przez Galleria del Naviglio. Jej prace regularnie prezentowano w prestiżowych paryskich salonach (Salon de Mai, Salon d'Automne, Salon des Réalités Nouvelles) oraz licznych galeriach prywatnych, głównie we Francji i Włoszech. W 1994 roku jej rzeźby były wystawiane w Polsce, w Galerii Ars Polonia w Warszawie.

Monumentalne dzieła Marii Papy znajdują się w kolekcjach publicznych w Polsce: w Królikarni, w Muzeum Narodowym w Warszawie, Pałacu Prezydenckim oraz w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku; we Francji: w Parlamencie, Skansenie Paryskim, Pavillon de l'Arsenal, Bibliothèque Polonaise, Issoudun, Musée de l'Hospice Saint Roch, Musée d'Art et d'Histoire de Meudon, Musée d’Art de Menton; we Włoszech: w Pietrasanta, Centro di Arti Visivi di Pietrasanta, Muzeum Rzeźby Henraux, na Universita degli Studi (Mediolan). Około stu prac kameralnych znajduje się równiż w kolekcjach prywatnych we Francji, Włoszech, Szwajcarii, Belgii, USA, Japonii, Rosji i Polsce.