Polswissart

Żołnierze jego są żywi, zawsze naturalni, w chwilach tragizmu mają w sobie spokój, są twardzi i nieustraszeni, bez cienia pozy, melodramatu czy teatralnego patosu. Tak jest w panoramie Berezyny, w sławnej Olszynce, w Raszynie i w mnóstwie epizodów. Od stoickiego bohaterstwa piechoty przerzucał się artysta do zapamiętałych szarż ułańskich, w których — przy świetnym wyczuciu bitwy, żołnierza i konia był niezrównany.

(Olszański K., Wojciech Kossak, Wrocław 1990, s. 51)

Główny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha Kossaka jako malarza-batalisty wywarła służba w wojsku. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego dzieł, których temat stanowiły portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Znamienny dla artysty pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów, jak i niezwykła sprawność warsztatowa mają źródło w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Tam też narodziła się jego miłość do koni, których sylwetki nauczył się malować z wielką wprawą i swobodą. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach realistycznie utrwalał wizerunki anonimowych żołnierzy, jak również wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Przez wzgląd na wielość zamówień, decydował się wracać do danego tematu wielokrotnie.

Na prezentowanym obrazie widzimy pędzącego na koniu ułana 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, powołanej przez Napoleona I. Żołnierz ma na sobie granatowy mundur, złożony z kurtki z amarantowym kołnierzem, wołgami i mankietami oraz obcisłych spodni, ozdobionych lampasem. Na głowie nosi wysoką na ponad dwadzieścia centymetrów czapę, nad którą powiewa kita z białych piór. Mężczyzna odwraca się w siodle, sprawdzając drogę za sobą i unosi w górę gotowy do strzału pistolet. Wkrótce dołączy do pozostałej grupy kawalerzystów, czekających w oddali. Inna, nieco mniejsza wersja tego obrazu, również pochodząca z 1925 roku, znajduje się dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza - batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków - Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.