Polswissart

Terlikowski to czarodziej wspaniałych świateł, harmonijnych fioletów i różów. To malarz kwiatów, których wonne i słabnące dusze rozlewają się jak namiętność w tajemnicy jednej godziny, jednego
umierającego wieczoru. Terlikowski to czarodziej barwy (...) i wibrujących efektów południowego słońca. Analizuje i utrwala doznania, szuka godzin, w których światło jest tak lśniące, że aż rozmywa kontury i kolory, lubuje się w słodkich chwilach, ale też sytuacjach walki, w których siły żywego,
wiecznego istnienia zderzają się z sobą – i to z nich wyciąga ten szczególny efekt.

– Lucien Aressy (L’Aquadémie, październik 1921)

Mimo że Włodzimierz Terlikowski to jeden z najpopularniejszych malarzy paryskiego Montparnassu, jego twórczość została odkryta w Polsce dopiero w latach 90. XX wieku. Wcześniej był w rodzimym kraju artystą mało znanym prawdopodobnie ze względu na jego częste podróże i stałe zamieszkanie w Paryżu. Terlikowski urodził się w rodzinie urzędnika kolejowego w Poraju, niedaleko Łodzi. Jego biografia zawiera wiele mitów, które sam wymyślał w ciągu swojego życia. Czasem nadawał sobie szlacheckie pochodzenie dodając „de” przed swoim nazwiskiem. Podobno w wieku trzynastu lat odszedł z rodzinnego domu udając się pieszo do Francji. Tam utrzymywał się z pracy jako parobek, kowal czy woltyżer w cyrku. Krótko studiował w akademii monachijskiej, a następnie przez niedługi czas kształcił się w pracowni Jean-Paula Laurensa w Paryżu, gdzie w 1900 roku zadebiutował wystawą indywidualną w galerii Bernheim-Jeune.

Artysta nieraz ukrywał swoją historię edukacji, aby uchodzić za cudownego samouka, który sam doszedł do tak dojrzałych rozwiązań artystycznych. Dużo podróżował, zarówno po Europie jak i Indiach, północnej Afryce, Australii i Nowej Zelandii. Od 1911 roku mieszkał na stałe w Paryżu, gdzie związał się ze środowiskiem Ecole de Paris. Jego twórczość ściśle wynikała z licznych, odbytych podróży. Wiele z jego pejzaży przedstawia widoki z Francji, Włoch i północnej Afryki. W odległych krajobrazach dopatrywano się jego miłości do porzuconej ojczyzny. Maria Kasterska w tygodniku „Świat” pisała: „Obrazy Terlikowskiego uderzają barwami i wyrazem. Tkwi w nich siła i życie. Wyczuwa się w tych dziełach, mimo doskonałego pojęcia pejzażu francuskiego, melancholię polską – tę nieokreśloną tęsknicę, którą artysta zachował mimo długiego pobytu poza krajem” (Kasterska M., Wystawa Włodzimierza Terlikowskiego, „Świat”, 1921, nr 16, s. 7).

Terlikowski wypracował własny, łatwo rozpoznawalny styl, należący do nurtu ekspresyjnego koloryzmu. Na ukształtowanie jego postawy twórczej silnie oddziałał fowizm, pod wpływem którego malarz stosował szeroką gamę żywych i nasyconych barw, zestawiając je na zasadzie kontrastu. Jego prace charakteryzują się impastowym gestem kładzenia farby, zwykle wręcz szpachlą. Bennard Perlman pisał: „Mistrz wielce spokojnej i mądrej sztuki, [Terlikowski] porzuca pędzel dla szpachli. Potrzebuje pracować szybciej. Kończy swoje prace, stojąc przed przedmiotem, bez uprzedzeń, dając siebie w pełni, silnie, intensywnie; tłumaczy swoją wizję bezpośrednio, pracuje tak, jak płynie rzeka” (Perlman B., Wladimir de Terlikowski: His Life and Art, Ashville 1998, s. 51). Wymiana pędzla na szpachlę nie pozwalała krytykom wpasować artystę do jednego nurtu w sztuce. Chcieli widzieć w nim postimpresjonistę – jednak nie malował on światła, a formował materię malarską niczym relief. Pomimo jasnej palety kolorystycznej, to faktura odgrywała w jego dziełach główną rolę. Często sygnował prace „ryjąc” podpis w mokrej jeszcze farbie olejnej. Wiele prac artysty było wystawianych – m.in. na paryskich Salonach: Jesiennym (1912) i Societe Nationale des Beaux-Arts (1930) oraz na wystawach sztuki polskiej w Paryżu i Brukseli. Jego działalność szybko została doceniona i już po pierwszej wojnie światowej doczekał się kilku monografii i albumów, opracowanych przez wybitnych paryskich krytyków tamtych czasów m.in. Arsene Alexandria czy Jana Topassa.