Polswissart

William Szekspir nie cofał się przed niczym! Nie dość, że bohaterami „Romea i Julii” uczynił dzieci i pozwolił wypowiedzieć ze sceny wszystkie zabronione, szalone słowa miłosne, to jeszcze jakby tego było mało – w zakończeniu tragedii uścielił tej nieśmiertelnej parze miłosne łoże w rodzinnym grobowcu. – Andrzej Wajda

(To lubię. Wystawa autorska Andrzeja Wajdy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1996, s. nlb)

Sztuka Barbary Falender mówi o podstawowej potrzebie bliskości jednego człowieka z drugim. W swoich klasycznych formach, jest apoteozą życia w jego cielesnym wymiarze, a niekiedy i refleksją nad jego końcem, przemijaniem. Łącząc w sobie żar erotyzmu oraz chłód kamienia, stanowi również osobistą notatkę autorki o jej przekonaniach, uczuciach i doznaniach. Wywodząca się z humanizmu i ducha wolności miłosnej lat 60., w czasach komuny poddana była ostrej cenzurze. Dziś za to może swobodnie upajać zmysły.

Prezentowany „Sarkofag” to dzieło bezpośrednio zainspirowane dramatem szekspirowskich kochanków. Artystka wychodząc od rodinowskiej lekcji zawartej w „Pocałunku” i całej tradycji tego motywu w sztuce nowoczesnej, świadomie operuje jedynie fragmentami ciała by przekazać emocje. Odważną formą opowiada miłosną tragedię, tak jak niegdyś sam jej autor. „William Szekspir nie cofał się przed niczym! Nie dość, że bohaterami »Romea i Julii« uczynił dzieci i pozwolił wypowiedzieć ze sceny wszystkie zabronione, szalone słowa miłosne, to jeszcze jakby tego było mało – w zakończeniu tragedii uścielił tej nieśmiertelnej parze miłosne łoże w rodzinnym grobowcu. Cóż dziwnego, że tragedia ta poruszyła tak głęboko wyobraźnię Rzeźbiarki, że ona również nie cofnęła się przed niczym. Zarówno ujęcie tematu, jak i rozwiązanie techniczne tchną jakąś absolutną jednością” – komentował pracę Falender Andrzej Wajda(To lubię. Wystawa autorska Andrzeja Wajdy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 1996, s. nlb). Kompozycja powstała wiosną 1984 roku w Orońsku, wykończona rok później w Warszawie. Modelami artystki byli Maryla Weiss i Marek Tomza.

Romeo i Julia otwierają w twórczości Falender nowy etap – cykl Sarkofagów – połączony z jej refleksją nad uciekającym czasem i kresem życia. Odtąd autorka powoli podąża w kierunku geometrii, bo tylko w tej abstrakcyjnej formie czuje, że może wyrazić metafizykę śmierci. Tak powstaje w czarnym i różowym marmurze „Sarkofag” (1993, Sarkofag dla Matki), a później też „Sarkofag dla Rodziców” (2011). Prace te naznaczone są bólem i utratą bliskich. Oferowane dzieło poświęcone najsłynniejszej parze kochanków to moment, w którym doczesne uniesienia i radość płynąca z młodości przestają być najważniejszą treścią dla artystki. Połączeni, spleceni w jedno ciało kobieta i mężczyzna odczuwają spełnienie, okupione śmiercią. Ich łoże miłosne staje się łożem snu wiecznego.

Warszawa, Akademia Sztuk Pięknych, W kręgu Pracowni Jarnuszkiewicza, 1985 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Warszawa, Galeria Studio, 1987 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Warszawa, Muzeum Narodowe w Warszawie, Ars Erotica, 1994 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Gniezno, Portret. Figura wieloznaczna. Malarstwo i rzeźba z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, 1996 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Kraków, Pałac Sztuki, Andrzej Wajda. To lubię, 6 listopada - 1 grudnia 1996 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Wrocław, Awangarda, 1997 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Olsztyn, Galeria w Reszlu, Oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Barbara Falender, 12 lipca - 30 sierpnia 1997 (wersja w gipsie i marmurze).
Orońsko, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Barbara Falender. Rzeźba, 10 listopada 2007 - 31 stycznia 2008 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Warszawa, Galeria Opera, Teatr Wielki - Opera Narodowa, Barbara Falender, 4 czerwca - 6 grudnia 2020 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).

W kręgu Pracowni Jarnuszkiewicza [katalog wystawy], Akademia Sztuk Pięknych, Warszawa 1985, nr kat. 22, il. 23 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Galeria Studio, Warszawa 1987, nr kat. 20 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi). Artystki polskie, Muzeum Narodowe w Warszawie, 1991, nr kat. 251 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Ładnowska J., Rzeźby - obiekty zorganizowane przestrzennie w zbiorach XX wieku w Muzeum Sztuki w Łodzi, [w:] Rzeźba Polska, Rocznik 1987, wyd. CRP, Orońsko, il. 228 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Wierzchowska, Autoportrety, 1991, s. 189 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Ars Erotica [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Fundacja Sztuki Pro Arte, Warszawa 1994, s. 73 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
BF, Miłość w kamieniu zaklęta, “Nasz Bank”, 1995, nr 2, s. 22-27 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Barbara Falender. Rzeźba [katalog wystawy], Galeria Kordegarda, Warszawa 1995, s. 9, 11, 18 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Skoczylas A., Barbara Falender, “Sztuka”, 1995, nr 1-6, s.5 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Falender, Galeria Sztuki Sceny Plastycznej KUL, V-VI, s. nlb (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Portret. Figura wieloznaczna. Malarstwo i rzeźba z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi [katalog wystawy], Gniezno 1996, nr kat. 104 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Andrzej Wajda. To lubię [katalog wystawy], Pałac Sztuki, Kraków 1996, nr kat. 104 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Bik K., Co lubi Andrzej Wajda, “Gazeta Wyborcza”, nr 261 (z dn. 8.11.), s. 3.
Barbara Falender [katalog wystawy], Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Olsztyn 1997, nr. kat. 52 i 53, s. 92-93 (wersja w gipsie i marmurze).
Jurkiewicz M. [red.], Barbara Falender. Rzeźba [katalog wystawy], Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2007, s. 76-78 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Witkowska I., Barbara Falender. Ile wymiarów ma miłość? [broszura do wystawy], Teatr Wielki - Opera Narodowa, Warszawa 2020, s. 17 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).
Noszczyk-Kazana A., Barbara Falender [katalog wystawy], Teatr Wielki - Opera Narodowa, Warszawa 2020, s. 46-47 (odlew z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi).