Polswissart

Julião Sarmento to portugalski artysta intermedialny, kreujący swoją twórczość za pomocą filmu, sztuki wideo, dźwięku i performansu, a także malarstwa, rzeźby oraz instalacji. Urodził się w 1948 roku w Lizbonie. Tam też rozpoczął studia z malarstwa i architektury na Escola Superior de Belas Artes, uzyskując w 1976 roku dyplom. W latach 1982 i 1987 brał udział w wystawie Documenta w Kassel, reprezentował również dwa razy Portugalię na Biennale w Wenecji.

Sztuka Sarmento porusza głównie wątki pamięci, seksualności, transgresji, moralności i dwoistości. Artystę od początku drogi twórczej fascynowało ciało, zwłaszcza kobiece. Ukazywał je fragmentarycznie, wykadrowane i częściowo zacienione. W 1976 roku stworzył instalację „Untitled (Bataille)”, w której zestawił ze sobą serię czarno-białych zdjęć przedstawiających nagą, kobiecą klatkę piersiową z ustępem z książki Georges’a Bataille „L’Erotisme” (1957) i wypisanymi na panelach hasłami, takimi jak „ciało”, „lizanie” czy „cień”. Artysta badając wpisany w figurację erotyzm, pobudzał wyobraźnię odbiorcy poprzez kadrowanie, zakrywanie i zacienianie przedstawianych ciał. Odwoływał się do naszych fantazji, nie ujawniając wszystkiego i korzystając z niedopowiedzeń.

Rewolucyjny charakter sztuki Sarmento i jej jawnie erotyczny wyraz stanowią reakcję na reżim autorytarnego Nowego Państwa portugalskiego (Estado Novo), istniejącego do wybuchu rewolucji w 1974 roku. Narzucana społecznie dławiącą moralność wywołała w artyście silną potrzebę sprzeciwu i konfrontacji z systemem tłumiącym wszelkie przejawy seksualności. „(…) byłem wtedy niezwykle zainteresowany pracą związaną z barierami płci, erotyki, seksualności. I oczywiście przed rewolucją było to zakazane, całkowicie zabronione. Wszystko, co miało związek z seksem, płcią, religią lub polityką było zabronione. W zasadzie prawie wszystko było zakazane” – tłumaczył w wywiadzie swoją postawę Sarmento (Entrevista with with Julião Sarmento. Conducted by Bruno Marques and Miguel Mesquita Duarte [tłum. P. S.], „Revista de História da Arte”, nr 15, Lizbona 2020, s. 13). Powtarzane przez artystę motywy, takie jak gesty rąk i części ciał, wpisane niekiedy w architektoniczne wnętrze, generują swobodną grę niepokojących skojarzeń.

Prace Sarmento znajdują się w wielu międzynarodowych kolekcjach prywatnych, jak i publicznych – m.in. w Hirshhorn Museum and Sculpture Garden w Waszyngtonie, Museum of Modern Art w San Francisco, nowojorskim Guggenheim Museum i MoMA, paryskim Centre Pompidou czy Hara Museum of Contemporary Art w Tokio.