Polswissart

(…) byłem bardzo uwrażliwiony na kwestie wolności, równości. A wokół siebie widziałem opresyjne, wręcz barbarzyńskie społeczeństwo. Obserwowałem, jak się urabia ludzi, jak się nimi steruje. Patrzyłem na to codziennie i fatalnie się w takim otoczeniu czułem. Zupełnie nie jak mężczyzna, nie jak ktoś silny, kto wie, gdzie jest racja, a gdzie jej nie ma. – Zbigniew Libera
(Zbigniew Libera rozmawia z Barbarą Odnous, Życiorys artysty. Społeczeństwo ma dla mnie twarz kobiety, „Kultura enter”, 23.04.2015)

Zbigniewa Liberę uważa się za polskiego prekursora sztuki krytycznej. Jest on artystą interdyscyplinarnym i intermedialnym. Tworzy instalacje, wideoinstalacje, fotografiki, obiekty artystyczne oraz performansy. Urodził się w 1959 roku w Pabianicach. Rozpoczęte na uniwersytecie w Toruniu studia pedagogiczne przerwał na początku lat 80. by związać się z łódzkim środowiskiem artystycznym skupionym wokół galerii „Strych”. Tam też zorganizował swoją pierwszą indywidualną wystawę wiosną 1985 roku.

W ramach reakcji na wprowadzenie stanu wojennego Libera zajmował się projektowaniem ulotek i plakatów przeciwko pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek”, drukował także ulotki dla „Solidarności”. Za te działania jesienią 1985 roku został aresztowany i skazany na półtora roku więzienia. Okres ten silnie odbił się na psychice młodego artysty i miał znaczący wpływ na jego późniejsze realizacje. Po wyjściu z więzienia razem z Jerzym Truszkowskim, Barbarą Konopką i Jackiem Rydeckim założył rodzaj artystycznej komuny. Wspólnie tworzyli obrazy i przeprowadzali działania artystyczne z pacjentami szpitala psychiatrycznego w Pabianicach, w którym Libera pracował jako terapeuta zajęciowy. Założyli też razem zespół punkowy Sternenhoch. Pod koniec lat 80. artysta zamieszkał z Przemysławem Kwiekiem i Zofią Kulik, dla której pozował do licznych fotokolaży. W 1989 roku odbył pielgrzymkę do Afryki, co pozwoliło mu utwierdzić się w życiowej roli jako artysta. „Pojechałem do Afryki sam. Wcale nie dlatego, że mnie starożytny Egipt pociągał. Sam siebie pociągałem. Pojechałem tam w podróż mentalną. Pokonywanie przestrzeni pomagało mi zrozumieć siebie” – mówi Libera (Zbigniew Libera rozmawia z Barbarą Odnous, Życiorys artysty. Społeczeństwo ma dla mnie twarz kobiety, „Kultura enter”, 23.04.2015).

Na początku swojej drogi twórczej Libera był mocno skupiony na tworzeniu poruszających form wideo, performansów i różnych akcji artystycznych oscylujących wokół motywu śmierci, destrukcji, seksualności i opresyjności społeczeństwa. Jednymi z jego pierwszych, fundamentalnych dla sztuki krytycznej realizacji były dokumenty wideo „Obrzędy intymne” (1984) oraz „Jak tresuje się dziewczynki” (1987). W latach 90. artysta zaczął tworzyć rzeźby, instalacje i obiekty przestrzenne. Powstała wówczas seria „urządzeń korekcyjnych”, których rolą było ośmieszenie kultury Zachodu. Do serii należały m.in. lalka, której można było ogolić nogi, uniwersalna wyciągarka do penisa czy urządzenia kulturystyczne dla małych chłopców. W 1996 roku Libera stworzył też ikoniczną dla siebie pracę „Lego. Obóz koncentracyjny”. Artysta ma na swoim koncie liczne wystawy polskie i zagraniczne, w tym w warszawskiej Zachęcie i CSW Zamek Ujazdowski, łódzkim Atlasie Sztuki, kopenhaskiej Galleri Faurschou, paryskiej Galerie Anne de Villepoix czy Guy McIntyre Gallery oraz European Art Associates w Nowym Jorku. Brał udział także w biennale Arte In Memoria w Rzymie (2019).