Polswissart

Prostota nie jest w sztuce celem, ale do prostoty dochodzi się mimo woli, zbliżając się do rzeczywistego sensu rzeczy. – Constantin Brâncusi
(Giedion-Welcker C., Constantin Brâncusi, Basel 1958, s. 220)

Zainspirowany naturą Tadeusz Łodziana, już na samym początku swojej kariery artystycznej, wziął na warsztat figurę ludzką – temat niezwykle klasyczny, akademicki – i korzystając z dorobku zachodniej awangardy, zajął się samą jej istotą. Zaczął upraszczać formę i eliminować zbędne detale, sprowadzając ciało do pełnego prostoty i harmonii znaku. „Łodziana jako jedyny właściwie twórca we współczesnej rzeźbie polskiej sięgnął do doświadczeń przede wszystkim Brâncușiego, a także i Arpa. Najdoskonalsze realizacje rzeźbiarskie, tworzone w duchu maksymalnego dążenia do syntezy i prostoty kształtu zaczęły powstawać pod koniec lat 50. Poczynając od tego okresu, rzeźby Łodziany były biologiczne i organiczne, ale w sensie bardzo daleko ku abstrakcji posuniętej interpretacji kształtu ludzkiego ciała” (Skrodzki W., Synteza formy, „Projekt”, t. 26, nr 5, 1981, s. 60-61).

Kobiece akty stały się w dorobku rzeźbiarskim Łodziany pracami niezwykle charakterystycznymi dla jego stylu. Łatwo rozpoznawalne, o innowacyjnej formie, pozostają zarazem eleganckie, klasyczne i wierne naturze. W łagodnych łukach i krzywiznach, nadal da się jednoznacznie rozszyfrować kobiecą sylwetkę. Skupiając się zazwyczaj na samym korpusie, artysta traktował go jako gotową rzeźbę. Rozczłonkowywał figurę, zabierał jej głowę, ręce i nogi – jak już to czynił niegdyś Rodin. Swoim aktom nadawał takie tytuły jak „Otwarta”, „Spiralna” czy „Zwarta”, nie tylko chłodno opisujące czystą formę, lecz także wiele mówiące o podejściu rzeźbiarza do kobiecości. „Jaka jest kobieta stworzona spojrzeniem i dłonią Tadeusza Łodziany? Artysta opisał ją harmonią płynnych linii, wklęsłości i wypukłości, kontrastem nastrojów faktur, zmiennością profili. Jest zbieżnością przeciwieństw – otwarta i zwarta, pusta i brzemienna zarazem. Może być eterycznym bytem unoszącym się w przestrzeni, może być przydrożną figurą. Zawsze pozostaje dla mężczyzny niedopowiedzianym fragmentem, brakiem, romantyczną tęsknotą za pełnią” (Dyląg W. [red.], Tadeusz Łodziana 1920 -2011. Rzeźba [katalog wystawy], Towarzystwo Słowaków w Polsce, Kraków 2016, s. 8).

Dzięki zastosowanym uogólnieniom i schematyzacji, pozostawiając tylko to, co najbardziej istotne, akty Łodziany stają się pewnego rodzaju abstrakcyjnym znakiem. Są ideą pięknej kobiecej sylwetki, z jej doskonałymi proporcjami i dyskretnie zaznaczonymi w bryle krągłościami. Stanowią opowieść o kobiecości z perspektywy męskiego oka. Mimo swojej awangardowej formy bliskiej nurtowi abstrakcji organicznej, są pełne harmonii i walorów estetycznych, wyrażonych precyzyjnym modelunkiem, gładkością powierzchni oraz kontrastem patynowanych i polerowanych części. Wpisują się przez to do akademickiej tradycji przedstawiania nagiego ludzkiego ciała.

Polska, kolekcja prywatna
Kraków, Galeria Dyląg

Kraków, Galeria Dyląg, Tadeusz Łodziana – Searching for perfection, 15-28 marca 2018 (inny egzemplarz).
Kraków, Galeria Dyląg, Tadeusz Łodziana – Rzeźba, 28 października – 26 listopada 2016 (inny egzemplarz).
Kolonia, Ars Cracovia, Legenda polskiej rzeźby. 90-lecie urodzin prof. Tadeusza Łodziany, 2010 (egzemplarz odlany przez artystę, lata 80-90. XX w.).

Tadeusz Łodziana – Searching for perfection [katalog wystawy], Galeria Dyląg, Kraków 2018, s. 10 (inny egzemplarz).
Tadeusz Łodziana – Rzeźba [katalog wystawy], Galeria Dyląg, Kraków 2016, s. 20 (inny egzemplarz).
Legenda polskiej rzeźby. 90-lecie urodzin prof. Tadeusza Łodziany [katalog wystawy], wyd. ARS CRACOVIA Galerie, grupa TOMAMI, Kraków 2010, s. 17 (egzemplarz odlany przez artystę, lata 80-90. XX w.).

Skrajnie uproszczenie formy eksponuje duchowy i mistyczny, bardziej niż materialny i cielesny aspekt tematu. Wykorzystanie naturalnego piękna materiału, jego gładkich, polerowanych powierzchni, wzmaga efekt estetyczny, jednocześnie upodabniając dzieło sztuki do obiektu o charakterze przemysłowym, standardowym. Ten aspekt Łodziana równoważy jednak organiczno-biologicznymi zasadami budowania formy, płynnej, rytmicznie zakomponowanej, chłonnej i otwartej na otaczającą ją przestrzeń.

(Dyląg W. [red.], Tadeusz Łodziana 1920 -2011. Rzeźba [katalog wystawy], Towarzystwo Słowaków w Polsce, Kraków 2016, s. 7)

Urodzony w 1920 roku Tadeusz Łodziana, należał do grona rzeźbiarzy, którzy w latach 50. i 60. radykalnie zmienili kierunek rzeźby i zainicjowali zupełnie nowe rozwiązania. Swoją edukację artystyczną rozpoczął w wieku siedemnastu lat w Instytucie Sztuk Pięknych we Lwowie w pracowni prof. Mariana Wnuka. Rozpoczęte w 1937 roku studia musiał po dwóch latach przerwać, w związku z wybuchem II wojny światowej. Powrócił na uczelnię w latach 1941-42. Następnie kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie, gdzie pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego objął znany już mu prof. Wnuk. Okres ten w życiu studenta stał się niezwykle znaczący. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Pięknych charakteryzowała się pielęgnowaniem w swych uczniach śmiałości i odwagi do nowoczesnych rozwiązań. Na uczelni Łodziana studiował wraz z Magdaleną Więcek, Franciszkiem Duszenko i Elżbietą Szczodrowską. Studenci zostali wyposażeni w gruntowną znajomość i umiejętność realistycznego rzeźbiarstwa, ale też dostali swobodę twórczą do działania, mając już solidny warsztat rzeźbiarski.

Gdy prof. Wnuk przeniósł się do Warszawy by objąć Katedrę Rzeźby na ASP, Łodziana za nim podążył. W 1954 roku uzyskał dyplom na warszawskiej uczelni i tam też rozpoczął swoją praktykę pedagogiczną. W trakcie pracy na akademii zdążył być dziekanem, prodziekanem i prorektorem, a w 1989 roku został profesorem zwyczajnym. Jako wieloletni wykładowca akademicki, miał niebagatelny wpływ na kształtowanie się postaw artystycznych kolejnych pokoleń młodych twórców.

Swoją praktykę pedagogiczną z powodzeniem łączył z twórczością rzeźbiarską. W 1957 i 1959 roku w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie wziął udział w znaczących w tamtym czasie wystawach Sztuki Nowoczesnej. Zaprezentował wówczas prace, które znacząco odbiegały od socrealistycznej narracji na rzecz nowoczesnych minimalistycznych form. „Formy powoli otwierały się, przyjmując abstrakcyjne, harmonijne kształty. Wiesław Borowski w oglądanych w Zachęcie kompozycjach Tadeusza Łodziany podkreślał oddziaływanie czystej formy, grę pięknych rytmów i proporcji. Jacek Woźniakowski i Aleksander Wojciechowski wskazywali na monumentalność i lekkość rzeźb Łodziany, ich prostotę a zarazem bogatą, wszechstronną artykulację” (Dyląg W. [red.], Tadeusz Łodziana 1920 -2011. Rzeźba [katalog wystawy], Towarzystwo Słowaków w Polsce, Kraków 2016, s. 4).

Artysta tworzył monumentalne pomniki, rzeźbę plenerową i kameralną, a także portrety. Jego realizacje pomnikowe to m.in. Mauzoleum na Pawiaku w Warszawie (1964), pomnik Ofiar Faszyzmu w Radogoszczy (1961) czy pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie (1995). Był laureatem wielu konkursów rzeźbiarsko-urbanistycznych. W 1981 roku zdobył Grand Prix na Międzynarodowym Biennale Rzeźby w Monaco za kompozycję „Otwarta II”.