Polswissart

W wielu rzeźbach Marii Papy Rostkowskiej ujawnia się aspekt suwerenności. Sprawiają, że uczestniczymy w życiu inteligentnej zmysłowości, gdzie instynkt i siła ciała łączą się z finezją umysłu w doskonałości dzieła, które wytrwało ze skromnością i szlachetnością i którego realizacja przybiera formę aktu miłości. – André Verdet

W 1947 roku Maria Papa Rostkowska po raz pierwszy odwiedziła Paryż, który urzekł ją możliwościami rozwoju artystycznego. Po powrocie do kraju szukała swojego miejsca, ale dominujący w polskiej sztuce socrealizm był jej zupełnie obcy. Nie mogła zapomnieć o międzynarodowym twórczym zgiełku, przepełniającym francuską stolicę. Ostatecznie przeprowadziła się tam w 1957 roku, na zaproszenie francuskiego malarza Eduarda Pignona. Szybko weszła w międzynarodowe środowisko artystyczne, które stało się dla niej źródłem inspiracji i otwarciem na światowe nurty. Powoli zaczęła odrzucać inne media na rzecz rzeźby. Rzeźbiarstwo pochłonęło ją zupełnie, gdy jej nowo poślubiony mąż –  słynny francuski krytyk sztuki Gualtieri di San Lazzaro (wł. Giuseppe Antonio Papa) – zabrał ją do włoskiej Albissoli, stanowiącej wówczas międzynarodowe centrum ceramiki. W tamtejszych warsztatach poznała artystów takich jak Giacomo Manzù, Karel Appel czy Lucio Fontana.

W swoim artykule poświęconym Marii Papie Rostkowskiej Zbigniew Libera pisał: „Grobowiec na paryskim cmentarzu Montparnasse, w którym spoczywają obok siebie Maria Papa Rostkowska i Gualtieri di San Laz­zaro, zdobi rzeźba Marii zatytułowana Wojownik. To pierwsza praca, którą wykonała z trawertynu przy użyciu młotka pneumatycznego. Zaraz zaniosła ją do galerii męża, gdzie akurat był również Joan Miró, który przyjrzał się rzeźbie z bliska i powiedział: »Bardzo dobra. To będzie dla ciebie wielka przyszłość«. Zachęcona zaczęła tworzyć swoje pierwsze terakotowe prace przestrzenne, do których inspiracją były ludzkie i zwierzęce głowy oraz torsy. Jej wielką miłością stał się marmur. Artystka wspominała, że któregoś razu rzeźbiarz Gigo Guadagnucci obejrzał jej prace i stwierdził: »Maria powinna ciąć kamień«”.

Papa Rostkowska pracowała przede wszystkim w kamieniołomach Henraux w Querceta nieopodal Pietrasanta, gdzie zamieszkała na stałe. Przez miejscowych zapamiętana została nie tylko jako jedyna kobieta, która w kamieniołomie spędzała całe dnie, ale również jako niezwykle silna i zdeterminowana, kochającą swoją pracę jako artystka. Tworzyła monumentalne posągi w białym marmurze oraz mniejsze, kameralne formy. Jej dojrzały styl łączył w sobie tradycje sztuki klasycznej z głęboką znajomością materii kamienia i rzeźbiarskiego rzemiosła oraz z doświadczeniami artystycznej awangardy I połowy XX wieku.

W 1988 roku powstała mierząca ponad dwa metry rzeźba z marmuru karraryjskiego „Matka i dziecko”. Stała się ona bezpośrednią inspiracją do stworzenia jej mniejszych wersji w różowym i białym marmurze. Tytułowa matka i dziecko zaklęci zostali przez rzeźbiarkę w syntetycznej, niejednoznacznej formie. Kompozycja nawiązuje do okresu pierwszej awangardy i dzieł tworzonych w tamtym czasie. Artystka z właściwą sobie wrażliwością wyciągnęła z organicznej niemalże bryły czułość matczynej miłości. Praca jest niezwykle dekoracyjna, ale też symboliczna. „Jej rzeźba, opisywana jako „abstrakcja organiczna“, afirmacyjnie nawiązuje do tematów kobiecych archetypów (...) – archaiczne aluzje współbrzmią z szukaniem symetrii w wypukłościach męskich i kobiecych ciał, ich wzajemnej relacji, a nie przeciwstawienia” – pisała Agata Araszkiewicz (Araszkiewicz A., Kobieta z marmuru, [w:] Maria Papa Rostkowska. Kobieta z marmuru [katalog wystawy], Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa 2014, s. 71). Prezentowane dzieło wykute w karraryjskim marmurze to kwintesencja harmonii i elegancji wynikającej z prostoty formy, to radosna afirmacja życia.

Paryż, kolekcja prywatna
Mediolan, kolekcja Stefano Cortina (od 1992 r.)
własność artystki

Paryż, Musée de la Fondation Coubertin, Maria Papa Rostkowska: sculptrice à la rencontre du marbre 13 kwietnia – 14 lipca 2024 (wersja z różowego marmuru portugalskiego). Meudon, Musée d'art et d'histoire de Meudon, Maria Papa-Rostkowska. Affinités artistiques: Jean Arp, Émile Gilioli, Marino Marini, 26 marca – 10 lipca 2022 (wersja z brązu i inna wersja z białego marmuru karraryjskiego). Issoudun, Musée de l’Hospice Saint-Roch, Maria Papa Rostkowska. Une sculptrice au cœur de la Nouvelle École de Paris, 3 października 2020 – 2 maja 2021 (wersja z brązu i wersja z różowego marmuru portugalskiego). San Donato Milanese, Galleria d’Arte Contemporanea Virgilio Guidi, Maria Papa Rostkowska: le opere, gli amici, i luoghi, 11 marca – 30 kwietnia 2017 (wersja z różowego marmuru portugalskiego). Mediolan, Arte Cortina, Maria Papa Rostkowska. Le opere, gli amici, i luoghi, 12 września – 14 października 2017. Mediolan, Arte Cortina, Maria Papa Rostkowska: Rettrospectiva, styczeń 2012. Mediolan, Galleria Spazio Tadini, Maria Papa-Rostkowska: le opere, 9 października – 5 listopada 2009. Paryż, Direction Affaires Scolaires, ekspozycja stała (wersja monumentalna z białego marmuru). Warszawa, Pałac Prezydencki, Sala Rokoko, ekspozycja stała (wersja kameralna z brązu). Orońsko, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, stała ekspozycja plenerowa (wersja z brązu). Sopot, Ratusz Miejski, stała eskpozycja plenerowa (wersja z brązu). Issoudun, Musée de l’Hospice Saint-Roch, Park Rzeźb, stała eskpozycja plenerowa (wersja z brązu). Paryż, Musée d’Art et d’Histoire de Meudon, eskpozycja stała (wersja z brązu).

Maria Papa Rostkowska. Sculptrice à la rencontre du marbre [katalog wystawy], Musée de la Fondation de Coubertin, Saint Remy-les-Chevreuse 2024, s. 53 (wersja z różowego marmuru portugalskiego).
Smolińska M. [red.], Haptyczny rezonans materii. Maria Papa Rostkowska i gościnie w stulecie urodzin artystki [katalog wystawy], wyd. Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko, 2023, s. 90 (wersja z różowego marmuru portugalskiego).
Cortina S., Riva V., Maria Papa Rostkowska. Le opere, gli amici, i luoghi [katalog wystawy], Galleria d’Arte Contemporanea Virgilio Guidi, San Donato Milanese 2017, s. 54 (wersja z różowego marmuru portugalskiego).
Pureté de la ligne. Dadamaino et Maria Papa Rostkowska [katalog wystawy], Cortina Arte Edizioni, Mediolan 2015, s. 50. (inna wersja z białego marmuru karraryjskiego).
Cortina S., Riva V., Maria Papa. La materia nell’anima [katalog wystawy], Cortina Arte, A.C.R.C., Mediolan 2012, s. 37-38 (wersja z różowego marmuru portugalskiego i inna wersja z białego marmuru karraryjskiego).

Maria Papa Rostkowska urodziła się w 1923 roku w Warszawie jako córka Bolesława Baranowskiego i Nadiei Baranowskiej. W 1943 roku wyszła za mąż za Ludwika Rostkowskiego juniora, działacza ruchu oporu i członka Żegoty. Wraz z dr. Ludwikiem Rostkowskim seniorem, jej teściem, młode małżeństwo uczestniczyło w ratowaniu Żydów z getta warszawskiego. Jej mąż został pośmiertnie odznaczony medalem Sprawiedliwego. Maria brała także czynny udział w Powstaniu Warszawskim, za co została odznaczona Srebrnym Medalem Virtutii Militarii. Schwytana przez hitlerowców i wywieziona, uciekła z pociągu wiozącego ją do Oświęcimia.

W 1946 roku podjęła studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni prof. Janusza Strzałeckiego. Była stypendystką Ministerstwa Kultury, a następnie UNESCO w Paryżu. Po powrocie Marii do Polski zmarł jej mąż Ludwik Rostkowski junior, który był ofiarą represji stalinowskich. W 1950 roku została adiunktem w Akademii Sztuk Pięknych w Sopocie, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Brała udział w licznych wystawach organizowanych przez państwo polskie. W 1952 roku otrzymała nagrodę za portret młodej Ślązaczki na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie. W 1954 roku pracowała przy renowacji zabytkowej kamienicy przy Rynku Starego Miasta 10 w Lublinie. Kilka z jej obrazów znajduje się obecnie w kolekcji w Kozłówce. 

W 1955 roku na Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, w Galerii Arsenał, poznała francuskiego malarza Edouarda Pignona, od którego dostała zaproszenie na wyjazd do Francji. Wyjechała z Polski w 1957 roku. Edouard Pignon wprowadził Marię w paryskie środowisko artystyczne. Poznała Gualtieri Papa di San Lazzaro, krytyka sztuki, dziennikarza, właściciela galerii i redaktora kultowego pisma artystycznego "XXe Siècle". Był on wówczas kluczową postacią na międzynarodowej scenie artystycznej. Pobrali się w 1958 roku. Maria weszła w krąg towarzyski nowopośłubionego męża, a przyjaciółmi domu były takie postaci jak Nina Kandinsky, Juan Miro, Mark Chagall, Serge Poliakoff, Sonia Delaunay, Lucio Fontana, Jean Arp, Alberto Magnelli.

W latach 1958-1964 przebywała we Włoszech na zaproszenie słynnej pracowni ceramicznej Tullio Mazzotti’ego w Albisoli. Pracowała tam u boku Lucio Fontany, który zachęcił Marię do realizacji jej marzenia o zostaniu rzeźbiarką. Zaczęła tworzyć płaskorzeźby i rzeźby z terakoty i brązu, a od 1964 roku pogłębiała swe zainteresowanie marmurem, który stał się jej ulubionym materiałem. Pracowała głównie w Pietrasanta, niedaleko Carrary. W ciągu swojego życia stworzyła około trzystu rzeźb. W 1966 roku, rekomendowana przez Jeana Arpa i Lucio Fontanę, otrzymała nagrodę William and Norma Copley Foundation Award. Zmarła w 2008 roku w Pietrasanta.

Artystka reprezentowana była w Paryżu przez Galerię XXe Siècle, a w Mediolanie przez Galleria del Naviglio. Jej prace regularnie prezentowano w prestiżowych paryskich salonach (Salon de Mai, Salon d'Automne, Salon des Réalités Nouvelles) oraz licznych galeriach prywatnych, głównie we Francji i Włoszech. W 1994 roku jej rzeźby były wystawiane w Polsce, w Galerii Ars Polonia w Warszawie.

Monumentalne dzieła Marii Papy znajdują się w kolekcjach publicznych w Polsce: w Królikarni, w Muzeum Narodowym w Warszawie, Pałacu Prezydenckim oraz w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku; we Francji: w Parlamencie, Skansenie Paryskim, Pavillon de l'Arsenal, Bibliothèque Polonaise, Issoudun, Musée de l'Hospice Saint Roch, Musée d'Art et d'Histoire de Meudon, Musée d’Art de Menton; we Włoszech: w Pietrasanta, Centro di Arti Visivi di Pietrasanta, Muzeum Rzeźby Henraux, na Universita degli Studi (Mediolan). Około stu prac kameralnych znajduje się równiż w kolekcjach prywatnych we Francji, Włoszech, Szwajcarii, Belgii, USA, Japonii, Rosji i Polsce.