Polswissart

Obok motywu polowań, przeglądu wojsk czy portretów konnych, sceny orientalne należały do najbardziej popularnych dzieł w twórczości Tadeusza Ajdukiewicza. Wszystkie przedstawienia łączy temat koński, związany z prawdziwą pasją artysty do tych zwierząt. Prócz malarstwem, Ajdukiewicz zajmował się bowiem także gospodarowaniem na roli i właśnie hodowlą koni. Stąd wynikała jego rzetelna wiedza o ich zachowaniu, ruchach i budowie anatomicznej, którą z powodzeniem wykorzystywał w swojej sztuce. Prezentowana „Scena bałkańska” powstała w 1898 roku w Bukareszcie. Artysta często zmieniał miejsce pobytu, co związane było z jego życiem ponad stan i wynikającymi z tego notorycznymi problemami finansowymi. Około 1896 roku zawitał do stolicy Rumunii, goszcząc wcześniej w Sofii i Konstantynopolu. Namalował wówczas m.in. „Przegląd armii rumuńskiej” oraz opracował album armii rumuńskiej w akwareli na zamówienie tamtejszego Ministerstwa Wojny. Około 1904 roku osiadł na stałe pod Bukaresztem, pracując jako oficjalny malarz rumuńskiego dworu. Ajdukiewicz w swych scenach rodzajowych wracał niekiedy do danego motyw czy wykorzystywał już raz opracowany układ postaci, podobnie jak czynił do jego mistrz Józef Brandt. W rozgrywającej się nad wodą kompozycji dwaj jeźdźcy z luzakiem prowadzą rozmowę ze stojącym nieopodal mężczyzną z bronią i psami. Podobny motyw pochylonego jeźdźca z pierwszego planu pojawia się na obrazach „Na stepie – pytanie o drogę” (ok. 1900) oraz „Przed polowaniem”. Z kolei galopujący w oddali młody chłopak w czerwonej czapce zdaje się być cytatem, do którego malarz lubił powracać, czyniąc go elementem tła lub głównym tematem kompozycji, jak w „Targu w Dobrudży” (ok. 1880–1900) czy „Jeźdźcu z luzakiem” (1911). Oferowana „Scena bałkańska”, rozbudowana i doskonała warsztatowo, jest jednym z najlepszych przykładów orientalnych scen, jakie wykonał artysta.

Mediolan, kolekcja prywatna

Tadeusz Ajdukiewicz był uczniem Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych pracowni Władysława Łuszczkiewicza, dzięki wsparciu stypendialnemu hr. Szembeka kontynuował edukacje w Akademii Wiedeńskiej a następnie monachijskiej u Otto Seitza i Alexandra Wagnera. Olbrzymi wpływ na sztukę Ajdukiewicza miał okres nauki w pracowni Józefa Brandta. Po mistrzu przejął tematykę parad, polowań oraz potyczek. Wachlarz tematów Ajdukiewicza był niezwykle szeroki. Co więcej zdaje się, że czego by nie malował to wykazywał się równie świetną techniką, zręcznym odtworzeniem materii i stylem, który przypodobał do gustu szerokiej grupie publiczność. Wśród miłośników jego sztuki znajdywały się osoby z najwyższych klas jak i tych niższych. Jako wychowanek Brandta, chętnie malował konie, które przyczyniły się do powstania wielu portretów konnych Franciszka Józefa I, arcyksięcia Rudolfa, cesarza Wilhelma II, Edwarda VII, książąt Meiningen i różnych monarchów bałkańskich i ministrów. Był artystą związanym z mecenatem arystokracji i dworów panujących. To w tych kręgach zrobił prawdziwą karierę, a jego obrazy cieszyły się powszechnym uznaniem. Malował polowania (Wyjazd na polowanie, 1876), rewie wojskowe (Rewia wojsk rumuńskich, 1896) i sceny rodzajowe, chętnie myśliwskie (Konie na pastwisku, 1874; Koński targ, 1900). Doświadczenie wielu podróży m.in. do Egiptu, Nubii, Syrii i Anatolii miało wpływ na jego malarstwo w którym pojawiły się sceny z życia codziennego ludzi zamieszkałych tamte okolice (Spotkanie na pustyni, 1890). W twórczość Ajdukiewicza nie zabrakło również kobiecych przedstawień. W tej dziedzinie portretów malarz również odnajdywał się znakomicie. Artysta malował portrety aktorek Antoniny Hoffman i Józefy Reszkówny pełne intymności i kobiecego wdzięku. Jednym z jego najsłynniejszych kobiecych portretów jest pełnopostaciowy obraz Heleny Modrzejewskiej w roli Marii Stuart (1800). Obraz zrobił olbrzymie wrażenie na publiczności tamtych czasów, Henryk Sienkiewicz wypowiedział się o portrecie: Stanąwszy przed tą białą, wysmukłą postacią, patrzącą z gobelinowego tła czarnymi oczyma jakoby w nieskończoność, od pierwszego rzutu oka poznajemy, że mamy przed sobą jakąś niezwykłą kobietę, i nie tylko piękność, nie tylko damę wyższego świata, ale duch wysoki (…). Jest to Modrzejewska, gdy jest samą sobą, gdy jest najbardziej Modrzejewską, to się znaczy, zarazem genialną artystką i uroczą na wszelki wyraz kobietą.” (cyt. za: Krzysztofowicz-Kozakowska S. Stolot F., Historia Malarstwa Polskiego, wyd. Kluszczyński, Kraków 2000, s.240). W jego malarskim repertuarze nie zabrakło scen historyczno-rodzajowych inspirowanych twórczością Maksa Gierymskiego (Obóz powstańców w lesie, 1875). Tadeusz Ajdukiewicz większość swojego życia spędził w Wiedniu gdzie przyjechał w 1882 roku. Przejął tam pracownie po samym Hansie Makarcie - malarzu nadwornym cesarza. Ajdukiewicz cieszył się względami dworu i arystokracji. Swoje obrazy wystawał w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i w warszawskiej Zachęcie. Jego prace uczestniczyły również w wystawach w Wiedniu, Dreźnie, Monachium i Pradze.