Polswissart

Jako wielki miłośnik francuskiego krajobrazu, Jan Peszke doskonale odnajdywał się w malarstwie pejzażowym. Jego świeże oko ciągle poszukiwało w przyrodzie ciekawych form i efektownej gry światła i koloru. W prezentowanym dziele, zrealizowanym około 1910 roku, tematem jego zainteresowania stał się skraj parku. Na jego tle artysta przedstawił spacerującą postać matki, nieopodal pod drzewami ukazując siedzące na ławce dzieci. Potężne konary rzucają na ścieżkę długie, błękitne cienie. Za odmalowanym po lewej stronie okalającym park murem, majaczą na horyzoncie szczyty odległych budynków. Peszke kondensuje swój pejzaż, budując go z drgających słońcem plam barwnych. Korzysta z jasnej, żywej, soczystej palety, pewnymi i precyzyjnymi ruchami pędzla zaznaczając poszczególne kształty. W harmonii różowych, błękitnych i zielonych tonów uwidacznia się niezwykła wrażliwość malarza. Przyjemny dla oka widok przepełnia pogodny, wesoły nastrój, wprowadzając odbiorcę „(…) do innego świata – natury kojącej i bujnej” (Woroniecki E., Artyści polscy w paryskim salonie [Jesiennym], „Tygodnik Ilustrowany”, 1924, półr. I, s. 100). Przyroda stanowiła w twórczości Peszke główne źródło natchnienia. Jednak obrana sceneria wydaje się jedynie pretekstem do realizacji śmiałej wypowiedzi malarskiej. Nie chcąc być jedynie kopistą, artysta nie szukał w krajobrazie zwykłej malowniczości. „Chciałbym kiedyś doprowadzić me prace do tego, żeby przemawiały jak najsilniej do uczucia. Szlachetność linij i układu, harmonia i potęga harmonii i światła – oto są moje dążenia” – tłumaczył swą koncepcję Peszke (Peszke J., Malarze impresjoniści w Paryżu, „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, r. 29, 1894, nr 40, s. 432). Plastyka planów i brył wraz z intensywnością kolorytu, odpowiada silnej indywidualności artysty. Czując szczerą, żywiołową miłość do natury, malarz w imponujący a zarazem prosty sposób potrafił zgłębić tajemnice pejzażu i oddać jego prawdę i życie.

Warszawa, kolekcja prywatna
Londyn, Macdougall Arts, aukcja 13-25.03.2023, poz. 90
Europa, kolekcja prywatna

Kijów, Muzeum Narodowe Sztuki Rosyjskiej w Kijowie, Jean Peské. Dialog dwóch kultur, 9–28 września 2011.

Jean Peské. Dialog dwóch kultur [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe Sztuki Rosyjskiej w Kijowie, Kijów 2011, s. 61.

Syn bujnych pół Ukrainy, Jan Peske kresowy ma rozmach i jędrny temperament.
(Woroniecki E., Jan Peske. Mistrz drzew i świątyń, „Tęcza” 1929, z. 12, s. 5)

Jan Mirosław Peszke, zwany również z francuskiego Jeanem Peské, jest jednym z przedstawicieli École de Paris i École Post-Impressioniste. Określany mianem „poety drzew” i „leśniczym malarstwa”, z wielką pasją oddawał się kreowaniu na płótnach różnorodnego piękna przyrody. Urodził się w 1870 roku na Ukrainie w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu liceum w Kijowie, w 1885 roku rozpoczął kształcenie artystyczne w tamtejszej szkole malarstwa u pejzażysty Mikołaja Muraszki. Swoją edukację kontynuował następnie w Szkole Sztuk Pięknych w Odessie. W 1890 roku wyjechał do Warszawy by dalej szlifować swój talent pod okiem Wojciecha Gersona w jego Klasie Rysunkowej. Po upływie roku, profesor namówił swego ucznia na podróż do Paryża – światowej stolicy sztuki. Wiedział bowiem, że tylko tam, w zetknięciu z najnowszymi trendami, Peszke będzie w stanie prawdziwie rozwinąć swoje malarskie umiejętności. Przyjechawszy do stolicy Francji, młody artysta swoje pierwsze kroki skierował do Académie Julian. Uczęszczał na zajęcia do Benjamina Constanta i Jeana Paula Laurensa. Po roku jednak przerwał naukę by skupić się na samodzielnych studiach, zgłębiając na wystawach i w muzeach dzieła impresjonistów, prerafaelitów i twórców japońskich. Odkrywał także zabytki architektury, a w bibliotekach analizował stare ryciny i rysunki. „Prace p. Peszkego noszą wybitne piętno ożywiającej się samodzielności. Porzuciwszy szablon brudnych tonów i fatalnego rysunku, uprawianego przez wszystkie tak zwane Akademie paryzkie, młody artysta próbuje sam swych skrzydeł i tworzy rzeczy zajmujące, jasne, pełne światła i przestrzeni, nie pozbawione owego sentiment, które w znaczeniu malarskiem u francuzów nie jest bynajmniej ckliwym sentymentem, ale właśnie owem piętnem indywidualnem, wyróżniającym artystę zśród tłumu” – pisała o młodym artyście prasa (Zapolska G., „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, r. 29, 1894, nr 18, s. 209).

Dzięki znajomości z Gabrielą Zapolską, Peszke wszedł w krąg ówczesnej awangardy postimpresjonistycznej, poznając Paula Sérusier, Henriego Toulouse-Lautrec i Paula Signac. Z tym ostatnim wyjeżdżał na plenery, m.in. do Saint-Tropez na Lazurowym Wybrzeżu, słuchając od nowego przyjaciela cennych porad, mając jako atelier słoneczne przestworza. Uczestnicząc w życiu paryskiej polonii, znał także doktora Kazimierza Dłuskiego i jego szwagierkę, Marię Skłodowską-Curie, która stała się wierną kolekcjonerką jego prac.

W 1901 roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa artysty, zorganizowana w redakcji czasopisma Revue Blanche. Aktywnie działając w różnych środowiskach, Peszke pokazywał swoje dzieła także na Salonie Jesiennym, Salonie Niezależnych, Société Nationale des Beaux-Arts oraz Salon des Tuileries. Za granicą wystawiał też w Budapeszcie, Nowym Jorku, Londynie i Tunisie, a także brał udział w grupowych pokazach sztuki francuskiej w Niemczech, Norwegii, USA, Kolumbii, Japonii. Z kolei w Polsce jego dzieła podziwiać można było w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych oraz w lwowskim i krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Pomnażając zakres poruszanych tematów, Peszke podróżował w różne rejony Francji. Odwiedzał wielokrotnie ulubione Collioure, gdzie w 1934 roku powołał muzeum sztuki nowoczesnej (działające do dziś). Jeździł też do Barbizon, Bois-le-Roi, Amiens czy Tulonu. W swej twórczości najchętniej zajmował się pejzażem, ukazując różnorodność spotykanych krajobrazów i morskich wybrzeży, skupiając się szczególnie na plastycznych efektach drzew. Malował też sceny rodzajowe we wnętrzach i portrety. Ciesząc się wśród prasy i publiki popularnością, uznany był za artystę, który wzbogacił współczesną sztukę francuską.