Polswissart

Przyzwyczajeni do wedut i panoram miejskich właściwych malarstwu historycznemu, stając przed oferowaną pracą zmuszeni jesteśmy porzucić dotychczasowe spojrzenie. Miasto w ujęciu Wróblewskiego to pas zgeometryzowanych figur ciasno przylegających do siebie. O jego istnieniu decyduje jedynie mocny kontur płaskich form. Artysta upatrywał w nowoczesnym malarstwie szczególnej roli przy odbudowie powojennego świata. W komentarzu towarzyszącym Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie (grudzień 1948 roku), opublikowanym w „Dzienniku Literackim” pisał: „namalować pejzaż, czy ludzi, czy miasto – to za mało. Trzeba przecież pokazać jak wielki jest wszechświat, namalować człowieka tak, jak go zna nowoczesny biolog, przedmiot o którym wiemy, że jest więcej pustką niż materią”. Nad miastami Wróblewskiego rozpościera się nieboskłon pełen abstrakcyjnych, jakby naiwnych form – gwiazd, planet i słońc – kontrastujących swymi kształtami z kanciastością i surowością budynków. Według idei artysty, malarstwo stanowiło drogę, jaką twórca zbliżał się do granic poznania. W świetle tej deklaracji monochromatyczne „Niebo nad miastem” jest przedstawieniem wizji nowego świata, odbudowanego z wojennej pożogi, w którym elementy bytowania człowieka (miasto) pojawiają się w kontekście niezmiennego w swej formie i pięknie świata natury (niebo). Następuje odbudowa nowego porządku, złożonego z fragmentów sklejanych w abstrakcyjne kształty, w którym linia wyznacza strukturę nowej rzeczywistości. Oferowane „Niebo nad miastem” oraz znajdująca się na odwrociu „Kompozycja abstrakcyjna” należą do grupy prac, jakie wielokrotnie eksponowane były na najważniejszych wystawach Wróblewskiego, od czasu śmierci artysty aż po lata 90. Malowana tuszem kompozycja stanowi realizację typową dla 1948 roku, a zarazem jest jedną z największych formatowo (78 x 100 cm) prac na papierze z tej serii.

Kraków, kolekcja prywatna
kolekcja Teresy Wróblewskiej, wdowy po artyście (1957 - ok. 1989)

Warszawa, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Przed, po i pomiędzy. O decyzjach w konserwacji dzieł sztuki współczesnej, 31 sierpnia - 2 października 2016. Kraków, Muzeum Narodowe, Andrzej Wróblewski 1927–1957, 20 września 2012 - 13 stycznia 2013. Warszawa, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Retrospektywa, 26 stycznia - 31 marca 1996. Andrzej Wróblewski 1927 - 1957. Retrospektywa, 31 października - 3 grudnia 1995. Warszawa, Muzeum Narodowe, Andrzej Wróblewski 1927–1957, 5 lutego - 3 marca 1968. Poznań, Muzeum Narodowe, Wystawa prac Andrzeja Wróblewskiego w 10-lecie śmierci, 10 kwietnia - 14 maja 1967. Sopot, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Wystawa pośmiertna Andrzeja Wróblewskiego w ramach XI Festiwalu Sztuk Plastycznych w Sopocie, 31 sierpnia - 28 września 1958. Łódź, Ośrodek Propagandy Sztuki, Andrzej Wróblewski. Wystawa pośmiertna, 4-25 maja 1958. Kraków, Pałac Sztuki, Andrzej Wróblewski. Wystawa pośmiertna, 5–27 stycznia 1958.

Andrzej Wróblewski 1927-1957. W 10 rocznicę śmierci [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 1967, poz. 29, s. 36.
Ziółkowska M., Grzybała W. [red.], Andrzej Wróblewski. Exhibiting, wyd. Hatje Cantz Verlang, Warszawa 2024, il.: A77, A80-83, P22, P22R, 13, 33.

Literatura: Andrzej Wróblewski. Wystawa pośmiertna [katalog wystawy], Kraków 1958, s. 14, nr 54 (spis prac wystawionych). Wróblewski A., Kalendarzyk Terminarzyk na rok 1949 (?).

Andrzej Wróblewski uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich artystów wczesnego okresu po II wojnie światowej, który stworzył wyraźnie indywidualistyczne podejście do sztuki przedstawieniowej. Urodzony w Wilnie studiował na ASP w Krakowie, m.in. u Zbigniewa Pronaszki, Jerzego Fedkowicza i Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Był twórcą Grupy Samokształcenia, do której należeli m.in. Andrzej Wajda – ówcześnie student krakowskiej ASP – oraz Jan Tarasin. Twórczość Wróblewskiego, przerwana nagłą śmiercią w wieku zaledwie trzydziestu lat, koncentrowała się na człowieku i była silnie uwarunkowana bolesnymi przeżyciami wojennymi. Był bardzo płodnym artystą, do jego ulubionych technik należało malarstwo olejne, gwasz, rysunek i grafika.

Najwcześniejsze obrazy Wróblewskiego, takie jak „Martwa natura z dzbanem” (1946), były utrzymane w duchu kapistowskim. Ale już pod koniec lat 40. zaczął buntować się przeciwko dominującemu w kręgach akademickich koloryzmowi, a na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie w 1948 roku został doceniony jako malarz prezentujący oryginalne formy przestrzenne. Dla Wróblewskiego ważne było oddanie się twórczości sprzecznej z popularnymi wówczas w Polsce technikami i stylem. W latach 1947-1948 koncentrował się na eksperymentach w malarstwie olejnym i gwaszach, wypracowując unikalny środek wyrazu, a jednocześnie pozostając otwartym na wpływy nowoczesnych stylów artystycznych, takich jak surrealizm, abstrakcjonizm i sztuka geometryczna. Na płótnach z tego okresu często pojawiają się figury geometryczne, jak w pracach „Niebo nad Górami” (1948), „Niebo Niebieskie” (1948) czy „Segmenty” (1949).

Wróblewski nazywany jest prekursorem nowej figuracji. Dla wielu krytyków sztuki, również międzynarodowych, twórczość artysty wyprzedzała swój czas. Kurator madryckiej wystawy Wróblewskiego, francuski historyk sztuki Éric de Chassey, powiedział: „(…) Wróblewski robił rzeczy, które normalnie uznalibyśmy za niemożliwe w jego czasach. Pojawiły się one dopiero pod koniec lat 80. i na początku 90. u takich artystów, jak Luc Tuymans, Wilhelm Sasnal, Raoul de Keyser czy René Daniëls. Łączyli oni abstrakcję z figuracją, nie zastanawiając się nad różnicami pomiędzy tymi dwoma sposobami malowania. Fakt, że u Wróblewskiego działo się to już w późnych latach 40., stawia go w kompletnie odmiennym i wyjątkowym świetle”.

Zainteresowanie twórczością Wróblewskiego stale rośnie nie tylko w Polsce, ale i w krajach Europy Zachodniej. Po spektakularnym sukcesie kilku wielkich, monograficznych wystaw artysty, zrealizowanych m.in. w krakowskim Muzeum Narodowym i warszawskiej Zachęcie w latach 90., analogiczne prezentacje jego prac zaczęły pojawiać się w innych częściach świata. W 2012 roku powstała Fundacja Andrzeja Wróblewskiego, która aktywnie działając na polu naukowym, wydała obszerną monografię artysty, ukazującą nie tylko jego życie i twórczość, ale także działalności jako historyka sztuki, krytyka i recenzenta wystaw krakowskich oraz komentatora ówczesnego życia artystycznego.