Polswissart

Wywodząc się z tradycyjnej szkoły malarstwa, Fangor przykładał dużą wagę do swojego warsztatu. Powstanie każdego obrazu było starannie zaplanowanym procesem, któremu towarzyszyły szkice przygotowawcze, mniejsze i większe rysunki kredką czy flamastrem. Wyjazd z Polski otworzył przed nim całą gamę nowych możliwości, dając dostęp narzędzi i materiałów nieosiągalnych dla plastyków tworzących za żelazną kurtyną. Artysta mógł odtąd korzystać z lepszych jakościowo farb i pędzli umożliwiających idealne mieszanie kolorów i delikatne rozprowadzanie ich na płótnie. Eksperymenty te pozwoliły Fangorowi nie tylko poszerzyć jego paletę barwną, ale także uzyskać efekt coraz doskonalszych i łagodniejszych przejść jednego odcienia w drugi. Prezentowany obraz „B 101” powstał w berlińskiej pracowni Fangora przy Ludwigkirchstraße, tuż przed jego emigracją do Stanów Zjednoczonych. Cztery lata wcześniej artysta przebywał w Waszyngtonie na zaproszenie Institute for Contemporary Art. Z pierwszej podróży za ocean przywiózł nowe obserwacje i doświadczenia zdobyte zarówno na poziomie teoretycznym jak i praktycznym. W czasie stypendialnego pobytu w Ameryce ciągle tworzył, zgłębiając nurtujący go problem relacji obraz-przestrzeń-widz. Po powrocie do Europy, do jego sztuki zaczął powracać kolor. Artysta dalej konsekwentnie rozwijał swoją koncepcję iluzji przestrzennej ilustrując, że może ona emanować nie tylko w głąb obrazu, ale również w kierunku odbiorcy. Efekt ten osiągał za pomocą płasko malowanych bezkonturowych form – w przypadku „B101” za pomocą koła, czyli figury uznawanej za doskonałą. Stosowanie obłych kształtów, takich jak fale, elipsy czy koła, dawało nieograniczone efekty miękkich, bezkrawędziowych przejść i stanowiło jeden z warunków koniecznych do wywołania pozytywnej przestrzeni iluzyjnej. Obrazy malowane przez Fangora w latach 1958-1973 charakteryzował minimalizm, prostota i brak jakiejkolwiek faktury na powierzchni płótna. Równie istotnym kryterium był kolor. Zestawienie kontrastujących ze sobą, intensywnych barw aktywnie działało na widza i wzmagało ostrość jego dialogu z dziełem. Jaskrawoczerwony, i rozchodzący się tuż za nim zielono-żółty pierścień „B101”, emanują własnym światłem i energią. Pulsując, dają wrażenie wychodzenia z białej płaszczyzny obrazu. Kolorowe koło staje się energetyczną bombą, zagarniając przestrzeń wokół i automatycznie skupiają wzrok odbiorcy. Jak zauważa Bożena Kowalska: „(…) niezależnie od obszaru odniesień i asocjacji obrazy Fangora (…), zwłaszcza zaś jego pulsujące światłem kręgi, mają na widza bezpośrednie działanie magnetyczne. Koncentrują uwagę, przykuwają myśl i wyobraźnię, zdają się wciągać w swój obszar magii i tajemnicy” (Kowalska B., Twórcy – postawy. Artyści mojej galerii, Warszawa 2015, tom II, s. 112).

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 21.03.2017, poz. 65
Polska, kolekcja prywatna
Kolonia, Zeitgenössische Kunst, aukcja 30.11.2016, poz. 135

Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, bezsprzecznie należy do grona największych klasyków współczesności, którzy swoją twórczością nadali kształt całej polskiej sztuce okresu powojennego. Jest w czołówce najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów, którego obrazy podbijają nie tylko rodzimy ale i światowy rynek sztuki. Początkowo Fangora fascynował kubizm. W okresie socrealizmu namalował obraz Matka Koreanka, jedno ze sztandarowych dzieł tego kierunku, a także stworzył wiele plakatów. W drugiej połowie lat 50. zwrócił się ku sztuce abstrakcyjnej. Jego twórczość zdominowana została przez problematykę przestrzeni, pokrewną estetyce op-artu. „Studium przestrzeni”, pierwszy na świecie projekt typu environment, zrealizowany w 1958 roku razem ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” był niewątpliwie przełomowym momentem w karierze artysty. Przy wejściu na wystawę Wojciech Fangor zamieścił krótkie wyjaśnienie: „Celem tej wystawy jest przekazanie zależności przestrzennych pomiędzy obrazami. Nie interesuje mnie, co zachodzi w indywidualnym obrazie, lecz co zachodzi pomiędzy obrazami. Obrazy stają się anonimowymi elementami zespołu, który rozpoczyna nowe życie i spełnia się w przestrzeni rzeczywistej. Odbiorca przez wybór drogi i czasu staje się automatycznie współtwórcą dzieła”. Na pierwszą połowę lat 70. przypada okres kontynuacji badań nad problematyką iluzji przestrzeni. Powstają wielkoformatowe płótna, w dużej części oparte na motywie fali. W 1970 roku Wojciech Fangor otworzył swoją indywidualną wystawę w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Było to wydarzenie przełomowe w życiu twórczym artysty. Mający już wówczas duże doświadczenie artystyczne Fangor zdawał sobie sprawę z kluczowej roli jaką odgrywała zależność między dziełem sztuki a otaczającą je przestrzenią. Relacja ta była ogromnie ważna w przypadku kół i fal toteż architektura wnętrza Muzeum Guggenheima spinała całą ekspozycję nadając jej odpowiedniego poszukiwanego przez Fangora wydźwięku.

Fangor musi być wyjątkowy – a przynajmniej w moim doświadczeniu jest wyjątkowy – jako malarz, o którym nie można powiedzieć, że się go oglądało dopóki nie zobaczy się jego dzieła w oryginale. (…) Kolory Fangora, zazwyczaj żywe, choć niekiedy przytłumione, wydają się płynąć i wirować na płótnie jak farby wlane do basenu. Albo powierzchnia koloru może pulsować na tle innego koloru, kurcząc się i rozkurczając jak ameba oglądana pod mikroskopem. Niekiedy wydaje się, że jedna z tych powierzchni zaraz odpłynie i zniknie z płótna. A jednocześnie powstaje wrażenie, że kolory zmieniają się, nie tylko pod względem intensywności, lecz także tonu barwy. (…) Jest on wielkim romantykiem op-artu, działającym nie według reguł, lecz według połączenia intuicji i eksperymentu, odwołującym się nie do rozumu, lecz do naszej tęsknoty za tym, co tajemnicze. Kiedy już to czysto wzrokowe wrażenie nowości się zatrze, okaże się, że ta sztuczka optyczna faktycznie jest czymś więcej niż tylko sztuczką i jawi się jako brama do nowego doświadczenia koloru i przestrzeni. – John Canaday Fangor’s Romantic Op, New York Times, Feb 15, 1970, p.103.