Polswissart

W 1950 roku dwudziestosiedmioletni Jerzy Nowosielski przeprowadził się z Krakowa do Łodzi. Miał wówczas za sobą szereg doświadczeń artystycznych – studia ikonopisarstwa w Uniowie pod Lwowem i asystenturę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie u boku Tadeusza Kantora. Ze środowiskiem krakowskim łączyła go przynależność do Grupy Młodych Plastyków i Klubu Artystów. Na jego koncie znajdowały się głośne wystawy zbiorowe – w Klubie Młodych Artystów i Naukowców (1947), Polish Art Today w Nowym Jorku (1948) i I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Pałacu Sztuki w Krakowie (1948/1949). W czasie kilkuletniego pobytu w Łodzi Nowosielski zajmował się przede wszystkim projektowaniem scenografii oraz rozpoczął prace nad monumentalnymi realizacjami sakralnymi. W zakresie malarstwa sztalugowego rozwijał rozpoczętą wcześniej tematykę aktów, scen z gimnastyczkami i pływaczkami oraz martwe natury i pejzaże, przede wszystkim miejskie. Seria łódzkich widoków powstawała w pierwszej połowie lat 50., szczególnie zaś w latach 1952-54. Widoki Łodzi, choć nacechowane realizmem, noszą silne znamiona własnego, zupełnie odrębnego stylu. Taktyka stosowania realności przy jednoczesnym zachowaniu „pozycji artystycznej”, jak określał to Nowosielski, wiązała się niewątpliwie z przyjętą przez niego postawą wobec narzuconej odgórnie doktryny socrealizmu (Jerzy Nowosielski, wyd. Galeria Starmach, Fundacja Nowosielskich, Kraków 2003, s. 566). Podobnie jak wielu innych twórców, niegodzących się z nowym porządkiem, a jednocześnie niechcących i niemogących funkcjonować poza nawiasem życia artystycznego, Nowosielski wypracował własną formułę realizmu inspirowanego abstrakcją i surrealizmem. Odnajdujemy ją w kompozycjach z gimnastyczkami i portretach, jak również w najbardziej neutralnym gatunku jakim był pejzaż. Realistycznie potraktowane widoki Łodzi znajdują swoje odrealnienie w przeskalowaniu elementów kompozycyjnych i ich uproszczeniu. W charakterystycznych ujęciach łódzkich ulic nie brakuje jednak rozpoznawalnych punktów – drewnianych płotów, wysokich kominów, przemysłowej zabudowy czy sunącego tramwaju. Nie ma w nich natomiast człowieka, co wzmaga efekt odrealnienia. Pejzaże łódzkie Nowosielskiego nie chcą być zapisem rzeczywistego świata, a jedynie jego wizją. W tym sensie są spójne z artystycznym credo malarza, jakim była rezygnacja z konkretu realistycznej narracji, uszczegółowienia i opisu świata – na rzecz dążenia do uogólnienia oraz umowności.

Literatura: Jerzy Nowosielski, wyd. Galeria Starmach, Fundacja Nowosielskich, Kraków 2003, poz. 195, s. 121 (por.).