Polswissart

Motywy religijne odgrywały w twórczości Wlastimila Hofmana znaczącą rolę. Bardzo doceniał sztukę sakralną i chciał aby wróciła do łask publiczności, aby znalazła się w kanonie sztuk pięknych na nowo, we współczesnym malarstwie. Za swoją misję przyjął podejmowanie znanych tematów ikonograficznych takich jak przedstawienia Madonny z Dzieciątkiem Jezus czy wizerunki św. Jana Chrzciciela. Ubierał postaci z Pisma Świętego w ludowe kostiumy, nadając im cechy ludzkie i odwrotnie zwykłych ludzi przedstawiał w ujęciach sugerujących ich boskość. Przedstawienia Piet oraz grup modlących się na wiejskich, podwórkach były bliższe ludziom niż wydarzenia sprzed kilkuset lat, stanowiące kanwę jego malarskich opowieści. Madonna jest symbolem matki nie tylko Boskiej ale również opiekunki. Można zwracać się do niej z prośbami i liczyć na ich wysłuchanie. Była człowiekiem, nigdy nie umarła w dosłownym słowa tego znaczeniu, a jej ciało, pośmiertnie, zostało we śnie wniebowzięte przez anioły. Przede wszystkim jednak Madonna jest bliska ludziom, ponieważ liczymy na jej wstawiennictwo. Jest swego rodzaju sacrum, ponieważ jest matką doskonałą: wybaczającą, współczującą, kochającą mimo naszych wad i grzechów. Stąd zapewne ten właśnie motyw u Hofmana, jako symbolu pocieszenia dla wszystkich, którzy nie doznali bezinteresownej matczynej miłości. Madonna sierotek Hofmana jest opiekunką dla dzieci zgromadzonych wokół niej. Zielona chusta, którą ma na głowie wydaje się tak wielka, że pomieściłaby w matczynym uścisku wszystkie samotne dzieci. Scena odbywa się gdzieś na podwórku za kościelną bramą, tam, gdzie pewnie rzadko ktoś zagląda. Ta scena pełna dobra i spokoju nie jest na pokaz, jest dla tych dzieci, które na co dzień tęsknią za towarzystwem matki. Kobieca postać sprawia wrażenie unoszenia się na chmurze z bluszczu, a dzieci u jej stóp przywołują na myśl anioły, które w obrazach znanych z historii sztuki odprowadzały Matkę Boską do nieba w dniu jej wniebowzięcia. Niezaprzeczalnym atutem jest rozmiar pracy. Skala obrazu stawia nas w roli aktywnego obserwatora namalowanej sytuacji. Niemalże uczestniczymy w scenie, przez co staje się ona jeszcze bardziej realna. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że obraz należy do najbardziej cenionego i najlepszego artystycznie okresu twórczości Wlastimila Hofmana i pośród wielu konotacji w historii malarstwa polskiego, m.in. oczywiście z twórczością mistrza Jacka Malczewskiego, jest jednym z najpiękniejszych przedstawień tego typu.

Warszawa, kolekcja prywatna

Rempex, aukcja 19.11.2014, poz. 150

Wlastimil Hofman urodził się w rodzinie polsko-czeskiej. We wczesnym dzieciństwie Hofmanowie przenieśli się do Krakowa, gdzie w latach 1895-1899 młody Wlastimil studiował w Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Jana Stanisławskiego i Jacka Malczewskiego. Bardzo dużo podróżował, m.in. do Wiednia, Paryża i rodzinnej Pragi. W latach 20. powrócił do Krakowa. Założył pracownię przy ul. Spadzistej, wiele malował i wystawiał. Po wybuchu II wojny uciekł do czeskiego Kwasilowa na Wołyniu, a następnie udał się w podróż do Moskwy i Stambuły by ostatecznie na kilka lat osiąść w Jerozolimie. W 1947 roku przeprowadził się do Szklarskiej Poręby, do drewnianego domku zwanego odtąd „Wlastimilówką”, gdzie pozostawał do swojej śmierci w 1970 roku.

Kunszt artystyczny Hofmana ceniony był nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami. W roku 1907 roku jako pierwszy Polak otrzymał nominację na członka Wienner Secession Galerie, a w 1921 roku został drugim (po Oldze Boznańskiej) polskim członkiem Societe Nationale de Beaux Arts w Paryżu. Jest uznawany za kontynuatora wyznaczonej przez Malczewskiego linii malarstwa symbolicznego, zarówno w zakresie podejmowanych motywów ikonograficznych, jak i stosowanej stylistyki oraz kompozycyjnych rozwiązań. Znamienny dla symbolistycznego nurtu pierwiastek baśniowy i mistyczny łączy się w malarstwie Hofmana z młodopolską fascynacją życiem wsi i społeczności chłopskiej. W twórczości artysty dominują przedstawienia lirycznych Madonn, młodych chłopek i dzieci, włóczęgów, uskrzydlonych aniołów i grających na fujarkach faunów. Silny pierwiastek religijny i baśniowy sprawiają, że świat realny miesza się ze światem fantastycznym. 

Zgodnie z nurtem symbolicznym Hofman często podejmował również motyw starości i młodości oraz temat życia jako wędrówki, którą rozpoczynamy w momencie narodzin. Do jednych z najbardziej ulubionych bohaterów malarstwa Hofmana należały dzieci, które w warstwie symbolicznej i alegorycznej często przedstawiał pod postacią aniołów, odwołując się w ten sposób do cnót niewinności i czystości. Obecność dzieci na płótnach artysty interpretowana jest również jako nawiązanie do szczęśliwości lat dziecinnych. Niewątpliwie jednak przedstawienia te nacechowane są silnym pierwiastkiem symbolicznym i nie brak w nich melancholii i zadumy. Tadeusz Dobrowolski, pisząc o korzeniach sztuki Hofmana wyraźnie wskazuje na tradycję i atmosferę, jaka panowała w Polsce końca XIX i początku XX wieku. Rozpoczynający wówczas karierę Hofman kształtował się pod wpływem burzliwych czasów. Jak podkreśla Dobrowolski Hofman należał do pomatejkowskiego pokolenia artystów, którzy negowali historyzm w malarstwie i szukali dla siebie nowych ścieżek rozwoju twórczego. Hofman odnalazł się w symbolizmie, w tej swoistej odmianie antropocentryzmu początku XX wieku, który na piedestał wyniósł duszę człowieka. Zatem, podobnie jak w sztuce Wojtkiewicza, Malczewskiego, czy innych przedstawicieli symbolizmu polskiego, w twórczości Hofmana ogromną rolę odgrywały tematy obrazu, niosące z sobą konkretne, często głębokie treści. Jednak warstwa symboliczna nigdy nie przesłoniła całkowicie fascynacji Hofmana rzeczywistością. Jak pisze Dobrowolski nośnikami symbolicznych treści „byli jednak zwykli ludzie, idealizowani chyba wyjątkowo” a „(…) symbolizm Hofmana jest bardzo ziemski, chciało by się rzec chtoniczny, odarty z brutalności, liryczny”. Malarstwo Hofmana pozostaje twórczością ciągle zaskakującą przez mnogość interpretacji, a niesione przez nią treści alegoryczne i symboliczne rodzą potrzebę pogłębiania studiów nad spuścizną artysty.