Polswissart

Warszawa, kolekcja prywatna
własność artysty

Warszawa, Zachęta, Jerzy Tchórzewski. Malarstwo, 04.1969

Cierpienie formy. Jerzy Tchórzewski. Malarstwo. Katalog, red. Czerni K. i Grabski J., wyd. Irsa, Kraków 2019, s. 164

Jerzy Tchórzewski był twórcą wyjątkowym i osobnym – zupełnie odrzucił postulaty obu dominujących po wojnie kierunków: realizmu socjalistycznego i koloryzmu, zwracając się w kierunku malarstwa surrealistycznego i nadrealistycznego. Urodził się w 1928 roku. W 1948 jako jeden z najmłodszych twórców brał udział w krakowskiej Wystawie Sztuki Nowoczesnej, wydarzeniu, które określiło kształt i charakter formacji nazywanej drugą awangardą w malarstwie polskim. Po studiach przeniósł się w 1954 roku do Warszawy gdzie objął pracownię malarstwa na Wydziale Grafiki ASP. Już od najwcześniejszego figuratywnego okresu twórczości, który przypadł na lata 1948-1955 jego prace miały charakter zbliżony do surrealizmu. Po 1955 roku jego obrazy to wizje kosmicznych kataklizmów, wulkanicznych erupcji, rozbłyskujących i niknących gwiazd. Z mroku wydobywają się zygzakowate linie błyskawic, spływająca lawa i elektryczne wyładowania. W niektórych kompozycjach pojawia się postać ludzka – tytaniczna, przypominająca mitologicznego tytana lub wręcz Prometeusza. Dynamikę przedstawień Tchórzewski potęgował niejednokrotnie poprzez stosowanie nierównomiernej faktury malarskiej. Nakładał farbę w nierównych odstępach czasu powodując różnice w jej wysychaniu. Jerzy Ludwiński pisał o artyście, że jego tworzywo to „równoległe albo zachodzące na siebie wężowate pasy materii, napięte dynamicznie cięciwy bądź też łamiące się w ekspresyjnych zygzakach wyłaniają się z ciemnych teł rozjarzając je dziwnym światłem, aby następnie w nich zniknąć. Owe pasy materii układają się w bardzo dziwne konstelacje: czasem tworzą kompozycje bardzo barokowe, monolityczne w swych kontrastach, opanowane naładowanym elektrycznością spokojem (…) innym razem artysta układa je dekoracyjnie, nieco stylizuje (…) Kolor i konstrukcja przestrzeni, rytmy materii wiązanie struktur – wszystko rządzi się tu własnymi prawami” („Życie Literackie”, nr 297, 1957, s. 6-7). Kwestią nadrzędną w twórczości Tchórzewskiego pozostawało światło, które artysta wydobywał ze stworzonego przez siebie cienia. Obrazy artysty przemawiają dzięki temu swoim oryginalnym pełnym ekspresji językiem fascynując niezmiennie od lat.