Polswissart

Siewca przyniósł mu [Zarembskiemu] medal srebrny w Paryżu i franków tysiące

 – Apoloniusz Kędzierski

 (Łomnicka K., Marian Zarembski – malarz, który „dobrowolnie usunął pędzel i paletę ze swojego istnienia…”, w: Ateny nad Izarą, red. E. Ptaszyńska, Suwałki 2012, s. 343.)

P. Zarębskiego: Przed siewem. Płaski kraj mazurski, nad nim wisi niebo szare; pola żółtawo-szare, przerywane miedzami i zielonemi płatami małych ugorów, ciągną się w dal; samotne topole i dalekie kępy drzew czarnieją na bladem tle nieba. Na rozoranej ziemi klęczy chłop, obejmując małą córeczkę grubymi rękami, w których trzyma różaniec (…) Obraz ten wyróżnia się brakiem wszelkiej (…) rutyny; jest szczególnym przedstawieniem natury, bez schlebiania jakimkolwiek formułkom – bez trzymania się czyjegoś płotu. 

– Stanisław Witkiewicz

 (Łomnicka K., Marian Zarembski – malarz, który „dobrowolnie usunął pędzel i paletę ze swojego istnienia…”, w: Ateny nad Izarą, red. E. Ptaszyńska, Suwałki 2012, s. 343.)

Malarstwo Mariana Zarembskiego, jednego z polskich artystów monachijskich, przepełnione jest nostalgią za rodzimymi motywami, polskim pejzażem i codziennością. Kompozycje tego na wskroś polskiego malarza należą do dojrzałego realizmu, wyrażającego się prostotą podejmowanego tematu, pozbawionego wszelkiej efektowności i malowniczości. Do takich obrazów zalicza się oferowany „Siewca” z 1888 roku, znany również jako „Anioł Pański” lub „Przed siewem”. Niezwykle wymowny, choć zwyczajowo tak oczywisty, przedstawia chłopa, który tuląc do piersi małe dziecko, modli się przed rozpoczęciem pracy. Zaorane pole, woły przy pługu, wór z ziarnem dopełniają scenerię. Kompozycja Zarembskiego przywodzi na myśl pracę innego monachijczyka, a mianowicie namalowane ponad dekadę później dzieło „Bociany” Józefa Chełmońskiego. Jak u Zarembskiego, głównymi bohaterami są tu chłop i dziecko, którzy w przerwie od uciążliwej orki odpoczywają na środku pola wpatrzeni w odlatujący bociani klucz. Niewątpliwie zarówno Zarembski jak i Chełmoński pozostawali pod wpływem twórczości francuskich przedstawicieli realizmu, takich jak Gustaw Courbet i Jean-Francois Millet oraz barbizończyków, z których obrazami – jak zauważa Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska - polscy artyści zetknęli się w Monachium w trakcie Pierwszej Międzynarodowej Wystawy Sztuki w 1869 roku (Krzysztofowicz-Kozakowska S., Kolekcja smólska. Malarstwo polskie XIX i początku XX wieku, b.m.r. [2008], s. 45). Wpływ ten można rozważać jednak w kategorii inspiracji – umiejętnie bowiem francuski realizm został przez artystów pokroju Mariana Zarembskiego przefiltrowany przez polską duszę.

„Siewca” urzeka nastrojem i umiejętnością z jaką artysta oddał specyfikę rodzimej natury wraz z charakterystycznymi jej mieszkańcami. Przed obrazem Zarembskiego staje się w zadumie głębokiego sentymentu bezkresnych pól pełnych powietrza i jakby pozamalarskiego motywu modlącego się z maleńką dziewczynką klęczącego na ziemi chłopa. Z tych dwóch postaci bije serdeczność i bezpośredniość: zaduma w modlitwie, gest złożonych dziecięcych rąk i sposób w jaki ojciec obejmuje córkę trzymając jednocześnie w dłoniach różaniec. W pięknej symbolicznej scenie Marian Zarembski pokazuje, jak w naszym narodzie, ówcześnie odartym z własnej państwowości, wiara i modlitwa stała na straży tożsamości. „Siewca” zawiera bardzo czytelne symbole narodowe: nasiona oznaczają obraz nędzy, ucisku chłopów i odrodzenie, różaniec wskazuje na wiarę a biel i czerwień w chłopskich strojach to symbol polskości.    

W Muzeum Narodowym w Warszawie zachowały się szkice rysunkowe do omawianej kompozycji, dokumentujące zmiany zachodzące w koncepcji obrazu, który powstawał od wiosny do jesieni 1888 roku. Te wstępne studia i finalne płótno potwierdzają – jak pisze Katarzyna Łomnicka – opinie przyjaciół artysty o sposobie jego pracy twórczej – niezwykle drobiazgowy, analizujący każdy szczegół mającej powstać kompozycji, wciąż poszukujący najwłaściwszej formuły przedstawienia tematu, i wciąż niepewny czy udało mu się uzyskać zamierzony efekt artystyczny (Marian Zarembski – malarz, który dobrowolnie usunął pędzel i paletę ze swego istnienia…, w: Ateny nad Izarą, red, E. Ptaszyńska, Suwałki 2012, ss. 342-343).

Niepewność Zarembskiego rozwiał sukces jaki stał się jego udziałem na Powszechnej Wystawie w Paryżu w 1889 roku. Obraz „Siewca” zdobył srebrny medal w sekcji sztuk plastycznych dla Cesarstwa Rosyjskiego i Królestwa Polskiego. Na łamach ówczesnej prasy polskie malarstwo tryumfowało. W tym samym roku Zarembski pokazał „Siewcę” również w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych.    

Poznań, kolekcja prywatna
Rempex, aukcja 21.09.2005, poz. 228

Warszawa, Pałac Prezydencki, Rodzime zwyczaje i obrzędy w sztuce polskiej XIX i XX wieku, 12.2016-01.2018.
Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, wystawa konkursowa, 1889.
Paryż, Wystawa Powszechna, 1889 (srebrny medal)

Nawalny D., Leń-Wojtysiak E., Car i cesarskie cięcie, Szkocja i Wołyń. Po nitce do kłębka [w:] "Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Genealogicznego 'Kalisia'", tom V, Kalisz 2016, s. 31.
Ateny nad Izarą, red, E. Ptaszyńska, Suwałki 2012, il. 87, s. XXXI. 
Ziejka F., Polska poetów i malarzy. Z dziejów walki o tożsamość narodu w czasach niewoli, wyd. BOSZ, Olszanica 2011, s. 79.
Krzysztofowicz-Kozakowska S., Kolekcja smólska. Malarstwo polskie XIX i poczatku XX wieku, b.m.r. [2008], s. 34 (detal) oraz s. 43.

Malarz, pedagog. Swoją edukację artystyczną rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod okiem Wojciecha Gersona. Kontynuował naukę w Monachium na Akademii w latach 1881- 1883 u Aleksandra Wagnera i Józefa Brandta jednocześnie uczęszczając do Antikenklasse. W swojej twórczości powracał do motywów polskich, do rodzinnych krajobrazów, za którymi tęsknił w okresie emigracji. W 1901 roku wrócił do Polski i osiadł w Częstochowie. W tym okresie Zarębski rozpoczął swoją drogę pedagogiczną. Początkowo uczył w gimnazjum Polskim. Następnie zaangażował się w wydarzenia artystyczne takie jak Wystawa Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie gdzie wystąpił w roli członka komisji sekcji pedagogicznej. W tym samym czasie został członkiem Rady Opiekuńczej Warsztatów Artystyczno-Rzemieślniczych Czesława Bagieńskiego w latach 1910-1914. Zarembski otworzył własną szkołę rysunku w 1912 roku, jednak już w 1914 roku powrócił do prowadzenia zajęć z rysunku i historii sztuki w gimnazjum Kośmińskiego. Rok później zaczął współpracować jako pedagog z gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej. Swoją pedagogiczną podróż kontynuował na kursach dla nauczycieli oraz handlowych Wacława Nassalskiego i wakacyjnych kursach dla nauczycieli najniższych klas. Był członkiem oddziału Częstochowskiego Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego oraz był członkiem jego zarządu. W obrazach Zarębskiego można zauważyć inspiracje malarstwem Gustave’a Courbeta, Jeana- Francoisa Milleta oraz Camille’a Corota.