Polswissart

Wszyscy krytycy, jak u nas, tak i za granicą, wychwalają jednozgodnie w utworach Kossaka nadzwyczajną lekkość i poprawność rysunku, żywość i elegancję kompozycji, wreszcie biegłość i staranność wykończenia.

– Henryk Struve

(„Kłosy”, nr 523 z 8 lipca 1875 roku.)

Jako element wyróżniający kunszt Juliusza Kossaka uznaje się mistrzowskie opanowanie techniki akwarelowej, nienaganny warsztat oraz świetny rysunek. Podejmowana przez malarza tematyka zdecydowanie stawia go w gronie koryfeuszy kultury polskiej. Malarstwo Kossaka w trudnej sytuacji historycznej kraju służyło do podnoszenia na duchu oraz kultywowania polskości. Jego wielkie bitwy wybitnych polskich wodzów, sceny rodzajowe polskiej wsi, a także sceny polowań oraz przejażdżek konnych rodzimej szlachty krzepiąco działały na tęskniące za wolnością serca rodaków. Jako element inspiracji Kossak ochoczo sięgał do twórczości Wincentego Pola. Elementem centralny dla sztuki artysty zawsze pozostawał koń, był on motywem przewodnim we wszystkich okresach oraz tematach twórczości malarza. Zawsze świetnie wyrzeźbiona oraz perfekcyjnie namalowana sylwetka konia, została uznana jako symboliczny element polskości. Stylistyką pochodzącą z angielskich rycin nacechowane były sceny wyścigów oraz polowań w których to dominuje sztywność rysunku oraz schematyzm kompozycji. Doskonałość budowy oraz zachowań konia Kossak zaczerpnął z obserwacji jakie prowadził na paryskich ujeżdżalniach, czy też placach służących do musztry. Malowane po powrocie do kraju portrety reprezentacyjne nacechowane były wysmakowaną tonacją barw poruszającą się wokół zieleni, szarości, brązów oraz błękitu.

Za szczyt możliwości artysty uznaje się pierwszą połowę lat 70-tych XIX wieku kiedy to w sposób wirtuozerski stosował techniki akwarelowe. Ówcześni krytycy prześcigali się w pochlebnych recenzjach na temat pokazywanych wówczas przez Kossaka prac. (…) poczytujemy artyście za szczególną zasługę, iż nie poddaje się owej kolorystycznej efektomanii, która dziś i nad akwarelą władać zaczyna i ją popycha do naśladowania malarstwa olejnego (…) Odrębność polega na tym, że głównymi środkami artystycznymi akwareli nie są barwy, lecz rysunek i cieniowanie, używające barwy tylko jako środka pomocniczego. Artysta nasz jasno pojmuje ten charakter akwareli czytamy w „Kłosach” (nr 523 z 8 lipca 1875 roku). Oferowaną akwarelę namalował Kossak w 1875 roku. Mieszkał wówczas w Krakowie ale wielokrotnie drogi jego wiodły w tym okresie do rodzinnego Lwowa, w którym nadal mieszkał jego brat Władysław. Latem 1874 roku Kossak razem z Józefem Brandtem odbyli wycieczkę do Bałty i do Chocimia na słynne targi koni. Wyjazd ten zaowocował obfitym materiałem wrażeń, obserwacji, pomysłów i szkiców z natury do przyszłych kompozycji. W czerwcu 1875 roku z kolei artysta udał się do Lwowa na wyścigi konne, gdzie namalował serię akwarel. „Wozy konne pod miastem” o ile nie powstały wręcz w trakcie wspomnianej podróży to niewątpliwie są jej reminiscencją. W dalekim tle kompozycji rysuje się bowiem najprawdopodobniej panorama Lwowa z charakterystyczną wieżą Korniakta oraz okrągłą kopułą pobliskiego kościoła Opatrzności Bożej. Na drodze wiodącej z miasta rozgrywa się główna scena kompozycji. Z lewej strony nadciąga wóz zaprzężony w trójkę koni. Galopujące zwierzęta podnoszą spod kół tumany pyłu. W wozie i pod parasolem, chroniąc się przed słonecznym skwarem, wraca z miasta pan. Po drugiej stronie drogi stoją dwa chłopskie wozy zaprzężone w woły. W oddali, pod flankującymi dukt drzewami, odpoczywają m.in. konie. W miarę oddalania się od centralnej części obrazu rysunek i kolor rozmywają się i tracą na intensywności tworząc głębię i nasycając całość powietrzem. Praca niesie w sobie lekkość i barwność tak charakterystyczną dla najlepszych akwarel Juliusza Kossaka. Fascynuje dopracowany rysunek, który chwyta oko i zachęca do wnikliwszej obserwacji pokazanej sceny. Miękki, świetlisty kolor dopełnia całości nadając jej elegancji.

W 1911 roku powstało studium monograficzne o Juliuszu Kossaku, sporządzone przez Stanisława Witkiewicza, zakończone słowami, które wydają się być kwintesencją sylwetki twórczej artysty: Jego cechy i zalety artystyczne są zadziwiające, jego twórczość zdumiewa ogromem prac dokonanych, siła i żywotność jego zdolności jest niespożyta, trwa do ostatniej chwili życia, do ostatniego tchnienia z tą samą niepohamowaną energią i blaskiem świeżości i młodości.

Warszawa, kolekcja prywatna
Kastern, aukcja 15.03.2015, poz. 65

Juliusz Kossak był jednym z najpopularniejszych artystów polskich XIXw, niezrównanym kontynuatorem najpiękniejszych tradycji polskiego malarstwa batalistycznego i historycznego. Malarz, rysownik oraz akwarelista urodził się w Nowym Wiśniczu niedaleko Bochni w 1824 roku. Pierwsze lekcje w kierunku edukacji artystycznej rozpoczął we Lwowie u Jana Maszkowskiego równolegle studiując prawo na tamtejszym uniwersytecie. Pod koniec pierwszej połowy XIX wieku obserwował życie codzienne oraz obyczaje arystokracji na dworach w Małopolsce oraz ziemiach wschodnich. Znajomość z Piotrem Michałowskim wzmocniła w nim zainteresowanie końmi które to obserwował podczas wyścigów, polowań czy też przejażdżek. Swą patriotyczną postawę Kossak zaakcentował uczestnicząc we lwowskiej Wiośnie Ludów w 1848 roku. Zapoznanie się z największymi kolekcjami europejskiej sztuki podczas pobytu w Petersburgu zainspirowało artystę w kierunku malarstwa batalistycznego oraz scen myśliwskich. Do roku 1855 kiedy to poślubił Zofię Gałczyńską artysta często podróżował pomiędzy Lwowem, a Warszawą odwiedził także Wiedeń oraz Węgry. Do roku 1860 mieszkał w Paryżu gdzie związał się z takimi malarzami jak Leon Kapliński, Henryk Rodakowski oraz przede wszystkim Józef Brandt. Jako główny element kształtujący warsztat Kossaka uznaje się wpływ angielskiej grafiki hippicznej. Wraz z powrotem do Warszawy artysta zdobył wielką popularność za sprawą ilustracji do takich czasopism jak „Tygodnik Ilustrowany” (którego był kierownikiem działu artystycznego) czy „Przyjaciel dzieci”. Artysta przedstawiał w nich sielankowe sceny z życia ówczesnego ziemiaństwa czy też bohaterskie dzieje polskich rycerzy. W roku 1869 artysta wraz z braćmi Gierymskimi - Aleksandrem i Maksymilianem, a także Józefem Brandtem doskonalił swój kunszt w atelier popularnego batalisty Franza Adama. Kossak ostatecznie zamieszkał w Krakowie, w którym to zaznaczył swoją pozycję jednego z najlepszych malarzy historycznych, scen rodzajowych oraz portretów reprezentacyjnych. Juliusz Kossak jest protoplastą wybitnego rodu w skład którego wchodzili: malarze Wojciech oraz Jerzy, a także pisarki Zofia, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i Magdalena Samozwaniec.

Poprzez obserwację natury czy też wielkich europejskich mistrzów malarstwa, artysta będący w głównej mierze samoukiem, stał się punktem odniesienia wielu polskich akwarelistów. Jako element wyróżniający kunszt Kossaka uznaje się mistrzowskie opanowanie techniki akwarelowej, nienaganny warsztat oraz świetny rysunek. Podejmowana przez malarza tematyka zdecydowanie stawia go w gronie koryfeuszy kultury polskiej. Malarstwo Kossaka w trudnej sytuacji historycznej kraju służyło do podnoszenia na duchu oraz kultywowania polskości. Jego wielkie bitwy wybitnych polskich wodzów, sceny rodzajowe polskiej wsi, a także sceny polowań oraz przejażdżek konnych rodzimej szlachty krzepiąco działały na tęskniące za wolnością serca rodaków. Jako element inspiracji Kossak ochoczo sięgał do twórczości Wincentego Pola. Elementem centralny dla sztuki artysty zawsze pozostawał koń, był on motywem przewodnim we wszystkich okresach oraz tematach twórczości malarza. Zawsze świetnie wyrzeźbiona oraz perfekcyjnie namalowana sylwetka konia, została uznana jako symboliczny element polskości. Stylistyką pochodzącą z angielskich rycin nacechowane były sceny wyścigów oraz polowań w których to dominuje sztywność rysunku oraz schematyzm kompozycji. Doskonałość budowy oraz zachowań konia Kossak zaczerpnął z obserwacji jakie prowadził na paryskich ujeżdżalniach, czy też placach służących do musztry. Malowane po powrocie do kraju portrety reprezentacyjne nacechowane były wysmakowaną tonacją barw poruszającą się wokół zieleni, szarości, brązów oraz błękitu. Za szczyt możliwości artysty uznaje się pierwszą połowę lat 70-tych XIX wieku kiedy to w sposób wirtuozerski stosował techniki akwarelowe.

W 1911 roku powstało studium monograficzne o Juliuszu Kossaku, sporządzone przez StanisławaWitkiewicza, zakończone słowami, które wydaja się być kwintesencją sylwetki twórczej artysty: Jego cechy i zalety artystyczne są zadziwiające, jego twórczość zdumiewa ogromem prac dokonanych, siła i żywotność jego zdolności jest niespożyta, trwa do ostatniej chwili życia, do ostatniego tchnienia z tą samą niepohamowaną energią i blaskiem świeżości i młodości.