Polswissart

W kontakcie z malarstwem francuskim odkrył samego siebie. Bo Kanelba jest przede wszystkim kolorystą i to nie byle jakim. Przeczulona wrażliwość daje mu bogatą gamę kolorystyczną, jakiej nie powstydziłby się żaden ze znakomitych malarzy paryskich, to też jego obrazy wytrzymują bez trudu sąsiedztwo tak potężnych kolorystów, jak Chagall, Piscin i Kisling.

(Prędski A., Aberdam i Kanelba, w: „Wiadomości Literackie” nr 29 z 15 lipca 1928.)

Wczesna twórczość Rajmunda Kanelby nie zachowała się do naszych czasów. W malarstwie z drugiej połowy lat 20., w których zauważalny jest werystyczny rys niemieckiej nowej rzeczowości, dostrzegalne są wpływy nauczycieli artysty – Kauzika i Lentza. Po przyjeździe do Francji w 1925 roku powstawały bretońskie pejzaże inspirowane fowizmem, które Kanelba malował w popularnym wśród malarzy Pont Aven. We Francji twórczość artysty zdominowały portrety i sceny rodzajowe a także pejzaże. Widoki miast, które podejmował w Paryżu, a także w czasie pobytu w Wilnie na początku lat 30., charakteryzują się zgeometryzowaną formą o żywszej plamie barwnej. Ekspresjonistyczne martwe natury, o ostrych, kontrastowych, niemal jarzących się kolorach ujawniały bliskie związki z twórczością Menkesa. Podobne cechy można odnaleźć w portretach kobiet. Były one wąsko kadrowane i statyczne a elementem łączącym je z ekspresjonizmem był kolor utrzymany w skali czerwieni, różu i ściemnionego błękitu. Portrety kobiet Kanelby to obrazy liryczne, melancholijne, nastrojowe o łagodnej i płynnej formie. Z czasem barwy stały się chłodniejsze, przeważała w nich zimna niebieska tonacja. W okresie pierwszej połowy lat 40. Kanelba dużo podróżował, zwłaszcza do Londynu i Stanów Zjednoczonych. Powstające wówczas portrety o wyidealizowanym typie i akademickim rysunku zdominowane były przez impresjonistycznie kładziony kolor. Oprócz kobiet na portretach pojawiają się dzieci, których pierwsze autonomiczne wizerunki malował artysta jeszcze w latach 30.

Oferowany obraz przedstawiający kobietę z małym dzieckiem namalował Rajmund Kanelba w 1944 roku, najprawdopodobniej w czasie swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych. Kompozycja w oczywisty sposób nawiązuje do paryskiego malarstwa artysty, który z właściwą sobie wrażliwością buduje obraz w oparciu o barwy czerwieni, ochry i fioletu. Wizerunek kobiety trzymającej w rękach koszyk z zabawkami i zaglądającego doń ciekawie małego chłopca wzrusza lirycznością sceny, w której o emocjach bardziej niż rysunek opowiada nam kolor.     

Belgia, kolekcja prywatna
Belgia, kolekcja D. Huyghe (1993)

(…) Kanelba jest przede wszystkim kolorystą i to nie byle jakim. Przeczulona wrażliwość daje mu bogatą gamę kolorystyczną, jakiej nie powstydziłby się żaden ze znakomitych malarzy paryskich; to też obrazy jego wytrzymują bez trudu sąsiedztwo tak potężnych kolorystów, jak Chagall, Pascin i Kisling.

(Prędski A., Aberdam i Kanelba, w: „Wiadomości Literackie”, nr 29, 1928, s. 2.)

Rajmund Kanelba, a właściwe Rajmund Mojżesz Kanelbaum urodził się w Warszawie w 1897 r. Tam też stawiał pierwsze kroki jako artysta, ucząc się pod okiem Stanisława Lentza i Witolda Pruszkowskiego. W 1919 r. wyjechał kontynuować studia malarskie do Wiednia, z których jednak po kilku miesiącach zrezygnował i powrócił do kraju. Podobnie krótko trwały jego studia prawnicze w Krakowie, rozpoczęte pod naporem matki. Jego kariera nabrała tempa dopiero w 1926 r., gdy zamieszkał na stałe w Paryżu i znalazł się w środowisku artystów Montparnasse. Wówczas nawiązał ważne kontakty z marszandami Marcelem Bernheimem i Leopoldem Zborowskim. Widząc potencjał w pracach Kanelby, panowie postanowili zająć się promocją jego twórczości i zorganizowali mu pierwsze indywidualne wystawy (Galerie Bernheim, Galery Zborowsky, Paryż 1928 r.). Po nich nastąpiły kolejne nie tylko w Paryżu, lecz także Berlinie, Warszawie, Łodzi, Nowym Jorku, Edynburgu i Glasgow.

Styl Kanelby ukształtował się pod wpływem francuskiej awangardy. Jego pierwsze, akademicko wyidealizowane prace ustąpiły na rzecz bardziej ekspresyjnych, malarskich kompozycji: „Materiał farby olejnej ma u niego połyskliwość emalii; kolor zawsze wyszukany, zazwyczaj z ciekawie przeprowadzoną dominantą pewnej barwy; jego kompozycja jest niekiedy zanadto nawet harmonijna…, nazbyt ściśle zamknięta w liniach okrągłych, do których artysta ma wyraźną predylekcję” (Husarski W., „Tygodnik Ilustrowany” 1932, s. 739). Kanelba uważany był za wyrafinowanego kolorystę. Francuski pisarz André Salmon w monografii poświęconej artyście określił go nawet mianem „spadkobiercy Renoira” (Salmon A., Kanelba, Paris, November, 1933). Malował przede wszystkim pełne poetyckiego czaru przedstawienia kobiet, akty oraz portrety dzieci, w tym również swego syna George’a. Czasem zwracał się ku pejzażom, martwym naturom i scenom rodzajowym, budując malarskie wizje w nadzwyczaj subtelny i delikatny sposób.

Swoje życie dzielił pomiędzy Paryż, Londyn i Nowy Jork. W Wielkiej Brytanii przeczekał wojnę, zarabiając jako wzięty portrecista wyższych sfer. Sportretował m.in. hrabiego Edwarda Raczyńskiego, wnuki baronowej Violet Astor oraz królową Elżbietę II. Po nowojorskiej wystawie w słynnej Galerii Paula Reinhardta w 1937 r., jego twórczość zaczęła być ceniona także za oceanem.