Polswissart

Konwencja ikony wkracza zatem powoli – chciałoby się powiedzieć – partiami do twórczości Nowosielskiego. Najpierw ulega jej twarz przedstawianych postaci, tracąca stopniowo portretowe podobieństwo, twarz – symbol, spokojna, uduchowiona, o wydłużonych szlachetnie rysach i tajemniczych oczach.

(Madeyski J., Jerzy Nowosielski, wyd. Arkady, Warszawa 1992, s. 27.)

Oferowana praca wiążą się z najwcześniejszym okresem twórczości Jerzego Nowosielskiego. Artysta wszedł w kontakt z członkami formującej się Grupą Młodych Plastyków, która w 1945 roku oficjalnie zainaugurowała działalność wystawą w Związku Literatów przy ul. Krupniczej w Krakowie. Wśród zgromadzonych tam artystów znajdowali się Tadeusz Brzozowski, Kazimierz Mikulski, Jerzy Porębski, Jerzy Nowosielski – żeby wymienić tylko niektórych. Tadeusz Kantor wygłaszając słowo wstępne na otwarciu wystawy szeroko opisał sytuację w czasie wojny i tuz po jej zakończeniu a kończąc przemowę tak scharakteryzował grupę młodych twórców, wśród nich Nowosielskiego: I jestem przekonany o jednym, że nie rozłączą się - kolektywnie w przekonaniu, że tylko taka praca może dać realne wyniki organizowania myśli artystycznej i życia - że będą zahaczać swoją twórczością o teatr, literaturę - że ponad czystą konstrukcją obrazu budowanego u podstaw rygorystyczną abstrakcją i narastającą nadbudową indywidualnej że będą tworzyli zbiorowo wizji klimatu ale i tylko własnej temperatury - ponad elementami formy przez nią ujmą przedmiot dzisiejszej rzeczywistości. (Jerzy Nowosielski, wyd. Galeria Starmach, Fundacja Nowosielskich, 2003, s. 552). Wczesne prace Jerzego Nowosielskiego zostały entuzjastycznie przyjęte przez krytykę w czasie zbiorowej wystawy Grupy Młodych Plastyków w krakowskim Pałacu Sztuki w 1946 roku. Podkreślano umiejętność artysty w operowaniu barwną plamą i sprowadzaniu jej do płaszczyzny obrazu. Nowosielski skupiał się na zagadnieniu formy pozostając z dala od kubizmu i abstrakcjonizmu. Kolor nie jest rozproszony a ujęty w swej istocie, co przy swoistej monumentalności i lapidarności kompozycji – jak zauważyła Helena Blumówna („Twórczość”, nr 12, 1946) – przywołuje nam wspomnienie quattrocenta.

Do najwcześniejszych prac Nowosielskiego powstałych w pierwszej połowie lat 40. zaliczają się przede wszystkim przedstawienia postaci kobiecych: zarówno emocjonalne, modiglianiowskie akty, jak liczne, "pełne bizantyjskiej powagi" - jak zauważył Edward Ekier - hieratyczno-poetyckie portrety.

Oferowany obraz przedstawia wizerunek młodej kobiety. Już w pierwszym skojarzeniu praca o niewielkim formacie przywołuje na myśl ikonę a mając świadomość korzeni Nowosielskiego takie rozwiązanie wydaje się niemalże oczywiste. „Wszystko to, co później w ciągu życia realizowałem w malarstwie, było, choćby nawet pozornie stanowiło odejście, określone tym pierwszym zetknięciem się z ikonami w lwowskim muzeum” tak określał swą twórczość artysta. U Nowosielskiego postać kobiety jest ośrodkiem artystycznych poszukiwań. Kobieta jest łączniczką pomiędzy ziemią a wiecznością, zostaje wprowadzona w sferę sacrum. „Jeżeli malarza interesuje problem cielesności, jakiś sposób łączenia spraw duchowych ze światem bytów fizycznych, to zupełnie naturalne jest, że zaczyna się interesować wyglądem kobiety” mówił Jerzy Nowosielski.

W oferowanym portrecie wielkie oczy kobiety podkreślają jej duchowość, zaakcentowane usta zwracają uwagę na cielesność. Podwójna natura kobiety fascynowała artystów na przestrzeni wieków. U Nowosielskiego kobieta podlega sakralizacji, wyabstrahowana z rzeczywistości niczym wizerunki świętych. Oferowana praca jest świadkiem rodzącej się w połowie lat 40. konsekwentnej i spójnej drogi artystycznej Jerzego Nowosielskiego a jej pojawienie się na rynku antykwarycznym jest ważnym wydarzeniem dla miłośników twórczości tego nieprzeciętnego artysty. 

Warszawa, kolekcja prywatna
Kraków, kolekcja prywatna
Kraków, Galeria Starmach