Polswissart

Zwierciadło, w którem zwykłaś patrzeć, pani,

W twe oczy, z których patrzy niebios chwała,

Sprawia, żeś własną piękność pokochała,

Co ni dla ziemi jest, ni ziemia dla niej.

- Francesco Petrarca (Fragment Sonetu 45 w: Drobne wiersze włoskie, Gdańsk, 2005, s. 77.)

Prezentowane dzieło stanowi XIX-wieczną kopią słynnego obrazu weneckiego mistrza Tycjana, z wczesnej fazy jego twórczości, będącego ważnym wstępem do jego kolejnych portretów kobiecych. Ukazana na obrazie dama jest w trakcie toalety, zajmuje się upinaniem swoich złotych pukli. Towarzyszy jej mężczyzna, podtrzymując dla niej dwa lustra. Piękna pani zajęta jest podziwianiem swojej urody. Zerka w małe lusterko by móc ujrzeć odbicie swojej fryzury i błyszczącą klamrę w większej tafli zwierciadła za jej plecami. Wygląda jakby nie dostrzegała adoracji ze strony mężczyzny. Skupia się na swoich długich włosach, które zaraz namaści wonnym olejkiem z buteleczki. Kochanek tymczasem syci spojrzenie jej czarownym obliczem, pozostając w cieniu. Jego obecność jedynie podkreśla urok damy. Jest sługą piękna.

Tycjan ukazał kobietę i jej urodę jako przedmiot zachwytu. Wskazuje na to zarówno kompozycja obrazu, jak i symboliczna gra lustrzanych odbić i spojrzeń. Dzieło młodego malarza, z pewnością nieobojętnego na uroki Wenecjanek, wpisuje się w szereg alegorycznych przedstawień kobiecych ze zwierciadłem, w tym również popularnej toalety Wenus. Jest wyrazem hołdu dla ideału kobiecego piękna, składanym na ołtarzu sztuki wielokrotnie, przez różnych artystów w historii. Sam Tycjan powrócił jeszcze raz do tematu malując w 1555 r. „Wenus z lustrem”.

Na pracę malarza miała być może również wpływ renesansowa poezja włoska, z którą musiał się zetknąć, obracając się w kręgach artystycznych. Georgio Vasari w swoich „Żywotach” wspomina, że Tycjanowi nie były obce utwory takich poetów jak Ludovico Giovanni Ariosto, Pietro Bembo czy Giovanni della Casa (Vasari G., Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, s.), a samo płótno tchnie miłosną liryką.

Oferowane dzieło ma swój oryginał w Muzeum w Luwrze. Znane są również inne, późniejsze kopie, wchodzące w skład kolekcji Zamku Praskiego, Narodowego Muzeum Sztuki Katalonii, a także National Gallery of Art w Washington D.C.

Warszawa, kolekcja prywatna
Desa Unicum (zakup ok. 2010 roku)

Literatura:
Goodman-Soellner E., Poetic Interpretations of the „Lady at Her Toilette” Theme in Sixteenth-Century Paintings w: "The Sixteenth Century Journal", 1983, tom 14, nr 14, ss. 434-436.
Bergerhoff R., Tycjan. W kręgu sztuki, wyd. Arkady, Warszawa, 1979, s. nlb.
Bergerhoff R., Tycjan. W kręgu sztuki, wyd. Arkady, Warszawa, 1979, s. nlb.