Polswissart

Musicie mieć tę wielką i niewygodną ambicję; wszystko z czym się zetkniecie zamieniać w dzieło sztuki, całe Wasze życie musi być dziełem sztuki, bez tego choćbyście wszystko wykonali – nie wykonacie jednego: sztuki!

– Tadeusz Kantor (fragment odczytu wygłoszonego w 1949 roku do studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie)

Takie przedmioty jak ambalaże nie nadawały się do wystawiania w galerii. One są przeciwieństwem ekshibicjonizmu artystycznego. One reprezentują wstrzymanie, zahamowanie, ukrycie, uczynienie niewidocznym, zejście ze sceny sztuki.

– Wiesław Borowski (Borowski W., Tadeusz Kantor, Tadeusz Kantor, wyd. WAiF, Warszawa 1982, s. 65)

Tadeusz Kantor był poszukiwaczem nowinek artystycznych, a w Polsce jednym z najbaczniejszych obserwatorów nowych trendów pojawiających się w sztuce europejskiej i amerykańskiej. Jego zamiłowanie do eksperymentu i niechęć do podążania utartymi ścieżkami powodowały, że każdy wyjazd poza granice kraju inspirował go do nowych działań, które z zapałem podejmował.

Od około 1963 roku zaczął tworzyć asamblaże i ambalaże – dzieła, do których przytwierdzał fragmenty trójwymiarowych przedmiotów i zużytych opakowań. Wywodzące się z tradycji kolażu, tzw. „malarstwo łączone” stanowiło swoistą prowokację i odwieczne pytanie o granice sztuki. Nie rezygnując z tradycyjnej techniki z użyciem farb, Kantor dopełniał swoje płótna jednym bądź dwoma przedmiotami, swoistymi „ciałami obcymi”. Do najsłynniejszych prac tego typu zalicza się cykl z parasolami. W 1964 roku w swoim manifeście o ambalażach Kantor pisał: „Przedmiot interesował mnie zawsze. Zdawałem sobie sprawę, że on sam jest nie do zwyciężenia i niedostępny. Naturalistycznie odtworzony na obrazie staje się mniej lub bardziej naiwnym fetyszem. Kolor, który usiłuje go dotknąć, uwikłuje się natychmiast w pasjonującą przygodę światła, materii i fantomów. Ale przedmiot trwa dalej nieodgadniony. Czy nie można by go ‘dotknąć’ w inny sposób. Sztuczny. Poprzez negatyw, odcisk lub przez ukrycie. Przez coś, co go ukrywa" (Borowski W., Tadeusz Kantor, wyd. WAiF, Warszawa 1982, s. 147-148). Okres asamblaży jest w twórczości Kantora niezwykle ważny. Wówczas jego dzieła – zarówno te plastyczne, jak i sceniczne – zaczęły coraz bardziej unicestwiać formę artystyczną i odkrywać realność samego, zdegradowanego przedmiotu.

Prezentowany „Le Portrait Embaile” z 1978 roku przedstawia dziwną, mocno zniekształconą i jakby zdekonstruowaną postać. Jej sylwetkę budują zarysowane ciemnym, zdecydowanym konturem płaszczyzny koloru. W warstwę malarską artysta zdecydował się wkomponować kawałek drewnianej listwy z dwiema śrubami na obu końcach. Obcy, trójwymiarowy przedmiot skupia wzrok widza, stanowiąc centralny punkt kompozycji, a zarazem silny wertykalny akcent – który zinterpretować można jako kręgosłup osobliwej istoty. Rzeczywistym śrubom, tkwiącym w kawałku drewna, towarzyszą śruby namalowane. Sportretowana postać zdaje się sama w sobie być przedmiotem – robotem, manekinem czy bezduszną, teatralną kukłą. Tym samym Kantor w swym dziele w krytyczny sposób rozprawia się z tradycją portretu i mitologią obrazu.

depozyt w Muzeum Śląskim w Katowicach (od 2012)
Polska, kolekcja prywatna
Paryż, zakup w Galerii De France (2002)

Paryż, Galerie de France, Tadeusz Kantor. My creation. Mon Voyage, 1991.
Paryż, Galerie de France, Metamorphoses, 1982.
Tokyo, Sezon Museum of Art, 1994. Hyogo, Itami City Museum of Art, 1995.

Tadeusz Kantor. La mia opera. Il mio viaggio. Commento intimo, Federico Motta Editore, Mediolan 1991, s. 203. Tadeusz Kantor. Ma creation. Mon Voyage. Commentaires intimes, Editions Plume, Paryż 1991, s. 203.
Tadeusz Kantor. My creation. My Journey. Red. Shigemi, Oka and Suzuki Takashi, Sezon Museum of Art, 1994, Hyogo, Itami City Museum of Art, 1995, s. 189.
Tadeusz Kantor. Malarstwo, Cricoteka, Kraków, 2014, s. 200.

Reżyser, twórca happeningów, malarz, scenograf, pisarz, teoretyk sztuki. Studia na Wydziale Malarstwa Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych rozpoczął w 1934 roku trafiając do pracowni prof. Władysława Jarockiego. Równocześnie z malarstwem studiował malarstwo dekoracyjne i teatralne u prof. Karola Frycza, dyrektora teatrów krakowskich. W tym czasie fascynowała go twórczość związanego z Krakowem Stanisława Wyspiańskiego. W latach powojennych Kantor współtworzył Grupę Młodych Plastyków. Z jego inicjatywy powstała również Galeria Krzysztofory, jedna z pierwszych powojennych galerii prezentujących sztukę aktualną. Aktywny w środowisku artystycznym w roku 1948 żywo zaangażował się w organizację I Wystawy Sztuki Nowoczesnej w Krakowie.W 1955 roku jako jeden z dziesiątki polskich artystów. zaprotestował przeciwko realizmowi socjalistycznemu wystawą 9 Malarzy w Domu Plastyków. Wystawa ta była zapowiedzią powstania Grupy Krakowskiej II, będąc jednym z pomysłodawców jej reaktywacji w 1957 roku.

Dla Tadeusza Kantora wizja sztuki opierała się w znacznej mierze o poszukiwanie takich sposobów artystycznej wypowiedzi, które mogłyby sprostać wyzwaniom współczesności. Był gorliwym wyznawcą pełnej swobody twórczej, zwolennikiem eksperymentu. Sam chłonął wszelkie nowinki, wykorzystując z nich to, co okazywało się przydatne jemu samemu, chętnie przetwarzał i modyfikował.

W pierwszym okresie twórczości, tuż po wojnie, malował figuratywne obrazy, wypełnione groteskowo uproszczonymi postaciami. Następnie przyszedł czas dynamicznych kompozycji metaforycznych o oszczędnej, chłodnej kolorystyce. W drugiej połowie lat 50. w wyniku podróży na Zachód a zwłaszcza zaś do Paryża zaczęły powstawać płótna taszystowskie charakteryzujące się wibracjami plam, linii, barw. Objawił się w nich stosunek Kantora do materii malarskiej, którą traktował na wskroś użytkowo. Pod koniec lat 50. tę nową ścieżkę Kantora doceniła krytyka zagraniczna a w ślad za nią europejscy i amerykańscy kolekcjonerzy sztuki. Końcówka lat 50. oraz lata 60. stały się pasmem wystawienniczych sukcesów i rozwoju kariery artystycznej Tadeusza Kantora. W latach 70. artysta powrócił do eksperymentów z płótnem tworząc liczne asamblaże i ambalaże - kompozycje półprzestrzenne, w których aplikowane na płótnie używane, nierzadko zniszczone przedmiotyprzeistaczały obraz w relief.