Polswissart

Mierzysz sztukę materialnym metrem anatomii i perspektywy, a tymczasem tu decyduje wyższy
czynnik, tj. wzruszenie, w jakim dzieło powstało.

– Tadeusz Makowski (Tadeusz Makowski. Pamiętniki, oprac. W. Jaworska, Kraków 2003, s. 15)

Było w nim coś z niewinnego dziecka – jakaś świeżość, niewinność, a jednocześnie to był bardzo wykształcony człowiek.

– Marcel Gromaire

Portrety dziecięce Tadeusza Makowskiego, które powstawały od około 1918 roku, na stałe wpisały się w kanon polskiej sztuki, stanowiąc niemalże trzon przedstawień tego typu. Artysta swoich małych modeli oddaje z plastycznością i fizycznym podobieństwem. Cechuje ich pewna charakterystyczna powaga, zamyślenie malujące się w podniesionym spojrzeniu, rozchylonych ustach –  jakby odmalowane dziecięce postacie trapiła jakaś wcale niedziecinna troska.

Dzieci na płótnach Makowskiego bynajmniej wcale nie są ładne czy wypielęgnowane, w potocznym tego słowa znaczeniu. Może stąd tyle w tych wizerunkach głębi i pochylenia się nad tym, co wewnętrzne. Jest w nich zawarty również odwrócony sposób widzenia. Nie obserwujemy bowiem dziecka oczami dorosłego, widzimy je raczej jego własnymi oczyma. To ta dziewczynka i ten chłopiec tak widzi świat. Spojrzenie to nie jest wyrobione, ma wypaczone proporcje – wyolbrzymiając lub zmniejszając to co widzi, wedle własnego wyobrażenia. Dla współczesnego widza najważniejsza jednak jest ta ogromna tkliwość wyrazu, ta chwytająca za serce naiwność i bezbronność, która nie pozwala oderwać wzroku od dzieł Makowskiego. Okrągłe twarze i okrągłe oczy sprawiają, że twarze małych modeli są jeszcze bardziej dziecinne, wręcz jakby dziecinną ręką malowane.

Makowski w kategorii przedstawień dziecięcych postrzegany jest jako twórca wyjątkowy. Mimo że działał we Francji, był on nadal malarzem na wskroś polskim, zaznajomionym ze spuścizną Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Wlastimila Hofmana i innych artystów często podejmujących motyw małych modeli. Ten element rdzennie polskiej tradycji Makowski wzbogacił o niespotykany wcześniej ładunek emocjonalny i pogłębione studium psychologiczne. Wszystko to zaś po to, by z dzieci uczynić medium wyrażające wizję siebie jako człowieka, jego prawdę o życiu oraz o otaczającym go świecie.

Polska, kolekcja prywatna
Kraków, kolekcja Urszuli Radke

Jaworska W., Tadeusz Makowski - Życie i twórczość, wyd. Ossolineum, Wrocław 1964, poz. 205, s. 330.

Było w nim coś z niewinnego dziecka – jakaś świeżość, niewinność, a jednocześnie to był bardzo wykształcony człowiek.
– Marcel Gromaire

Tadeusz Makowski to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy XX wieku. Postawa artystyczna Makowskiego ukształtowała się w początkowym okresie pod wpływem symbolistycznego malarstwa pejzażowego Stanisławskiego, zaś twórczość Mehoff era przekazała mu zrozumienie istoty rysunku jako środka ekspresji i zamiłowanie do dekoracyjnej, secesyjnej stylistyki. Artysta na przełomie 1908 i 1909 r. wyjechał do Paryża, gdzie pozostał do końca życia. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Brał udział w Salonach: Niezależnych, Tuileries, Jesiennym i De L'Oeuvre Unique. Jego zainteresowania scenografią teatralną przejawiły się w wykonywaniu kukiełek dla krakowskiego kabaretu "Zielony Balonik". W Paryżu zafascynowała artystę klasycyzująca, symboliczna sztuka Puvis de Chavannes'a. Około 1911 przejął od Le Fauconniera i kubistów zwartą konstrukcję obrazu i geometryzujące traktowanie form; kształt wydobywał jednak światłocieniowym modelunkiem i obrysowywał wyrazistym konturem. Na jego twórczość silnie wpłynęła podróż do Bretanii oraz postimpresjonistyczna sztuka Ślewińskiego. W 1918 pojawił się w obrazach Makowskiego motyw kluczowy dla jego dalszej twórczości - postać dziecka. Artysta malował wówczas liryczne, naiwne w wyrazie wizerunki dzieci w pastelowych, wysmakowanych tonacjach. Około 1920 powstały inspirowane sztuką Pietera Bruegla St. rozległe pejzaże ożywione sztafażem i utrzymane w zmatowiałej kolorystyce z przewagą brązów i zieleni. Rok 1928 stanowił istotną cezurę w twórczości artysty. Skrystalizował się wówczas jego indywidualny styl obrazowania, niepowtarzalny w kontekście sztuki europejskiej. wykształcił wtedy własny, charakterystyczny i łatwo rozpoznawalny styl łączący echa kubizmu, fascynację sztuką ludową i malarstwa artystów naiwnych. W latach 1929 – 30 Makowski tworzył liczne kompozycje olejne, akwarelowe, rysunkowe z przedstawieniami dzieci. Należą one do dojrzałej i artystycznie wysublimowanej fazy twórczości Makowskiego, w której artysta uprościł kształty, sprowadzając je do trójkątów, walców i stożków, liniom nadał moc i wyrazistość. Prócz malarstwa sztalugowego, akwareli i rysunku Makowski uprawiał techniki graficzne - drzeworyt, akwafortę i litografię. Zajmował się ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek; ozdobił drzeworytami wydane w 1925 w Paryżu „Pastorałki” Tytusa Czyżewskiego. Pisał ponadto wiersze, opowiadania i teksty z zakresu teorii sztuki.