Polswissart

Jeśli słowo nowoczesny miało kiedykolwiek sens w malarstwie to nabiera go właśnie dzięki Biegasowi.

(Mouilleseaux  L., À propos de Biegas. Autour de Sphérisme, „Le Cahier”, Paryż, nr 6, 1931, s. 58, cyt. za: Deryng X., Bolesław Biegas, Paryż 2011, s. 127)

Mam wrażenie, iż jest w Biegasie jakieś piękno, to które jest nawet wieczne, które on wyraża przez nowe środki, ale bez wykraczania poza prawo.

(Mouilleseaux  L., À propos de Biegas. Autour de Sphérisme, „Le Cahier”, Paryż, nr 6, 1931, s. 58, cyt. za: Deryng X., Bolesław Biegas, Paryż 2011, s. 127)

W Pavillon de Magny Biegas prezentuje obrazy sferyczne. Są interesujące, gdyż pojawiające się w nich kolory i linie stanowią uogólnienie poszukiwań pointylistów francuskich. Każda linia, każdy ton daje początek kuli linii i barw, ale jako że wszystkie te okręgi się przecinają, efekt polega na utworzeniu tła dla fantazyjnej geometrii, jeśli te dwa słowa mogą iść w parze. To coś na kształt
logicznej i poukładanej mozaiki, na której wznosi się figura.

(Kahn G., Wystawa Biegasa, „L’Heure”, 20.03.1919)

Obrazy sferyczne pojawiły się w twórczości Bolesława Biegasa tuż po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Tworzył je początkowo równolegle ze słynnym cyklem „Wampirów”. Oparte na figurze koła kompozycje sferyczne były próbą harmonijnego połączenia przestylizowanego wizerunku ludzkiego z abstrakcyjną ornamentyką poprzez wpisanie postaci w gęstą siatkę biegnących po łukach linii i przecinających się płaszczyzn. Ich dekoracyjność polega na linearyzmie i mozaikowym układzie, dającym niemal złudzenie witrażu. Kolor kładziony jest płasko albo – wręcz przeciwnie – drobnymi uderzeniami pędzla, nawiązując do techniki pointylistycznej. W uśmiechu sportretowanych postaci, ich spojrzeniu i tajemniczych gestach tkwi jakiś niedookreślony pierwiastek mistycyzmu.

Pierwsze sferyczne portrety – „Przestrzeń”, „Uśmiech światła”, „Zmierzch”, „Na wolnym powietrzu”, „W chmurach” oraz „Radość” – pokazane zostały publiczności w 1918 roku na Wystawie Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy Polskich na rzecz Inwalidów z Armii Polskiej we Francji. Natomiast w 1919 roku miała miejsce pierwsza wystawa Biegasa w całości poświęcona sferyzmowi, która odbyła się w Pavillon de Magny w Paryżu. O tym jak wielkie poruszenie wywołała, świadczy chociażby tytuł anonimowego artykułu, który ukazał się w „L’Eclair” w tym samym roku: „Sztuka czy mistyfikacja? Kubizm nie żyje! Poznajemy teraz ‘sferyzm’... który niemalże sprawi, że będziemy żałować
jego poprzednika!” („L’Eclair”, 20.03.1919). Z kolei Michel Georges-Michel, główny kronikarz Montparnasse’u, pisał o sferycznych obrazach Biegasa: „(...) wynalazł sferyzm, a my byliśmy pierwszymi, którzy oznajmili: jest w nim zdecydowanie więcej z futuryzmu niż z kubizmu, gdyż artysta szuka tu ekspresji dynamicznej. Wyobraźcie sobie dużą liczbę okręgów, w których każda mała ścięta ćwiartka jest zabarwiona, pomalowana inaczej i współtworzy dekoracyjną całość figury. Rodzi się z tego bogactwo barw, a nawet wyraz, jaki osiągają jedynie witraże, mozaiki lub freski” („Paris-Midi”, 18.05.1919).

Cyklem obrazów sferycznych artysta ugruntował sobie opinię malarza awangardowego, który odciął się od panującej wówczas mody na kubizm. Xavery Deryng w monografii poświęconej Biegasowi pisze, że malarstwo sferyczne wniosło wyjątkowy wkład do debat prowadzonych przez francuskich przedstawicieli awangardy, stanowiąc poniekąd odniesienie do teorii unizmu Władysława Strzemińskiego. Sam Biegas nie miał styczności z polskimi konstruktywistami, prasa w Polsce nie interesowała się jego twórczością. Obrazy sferyczne są więc ściśle związane z Paryżem, a artysta – równie gorąco wielbiony, co krytykowany – pozostaje niewątpliwie jedną z najbardziej kluczowych postaci francuskiego świata artystycznego początku XX wieku.

Warszawa, kolekcja prywatna
zakup w Polswiss Art

Jeden z najwybitniejszych modernistycznych malarzy i rzeźbiarzy polskich przyszedł na świat w 1877 roku w małej wiosce na Mazowszu. Po wczesnej stracie obojga rodziców znajdował się pod opieką warszawskiego rzeźbiarza Andrzeja Panasiuka a następnie Aleksandra Świętochowskiego, który zorganizował bardzo młodemu wówczas Bolesławowi pierwszą wystawę indywidualną w księgarni Wendego w Warszawie. Obdarzony wielkim talentem Biegas studiował w Krakowie w Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni rzeźby Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki. Pod wpływem filozofi i Stanisława Przybyszewskiego jego twórczość, zarówno malarska jak i rzeźbiarska, obracała się wokół tematyki oddającej tajemniczość ludzkiej egzystencji. Szybko wyzwolił się spod wływów stylistyki akademickiej tworząc coraz bardziej nowoczesne i uproszczone w formie prace. W 1901 roku został usunięty z krakowskiej uczelni po tym jak zaprezentował rzeźbę Księga życia. Wkrótce potem młody Biegas wyjechał do Paryża. Pracował bardzo intensywnie, uczestniczył w licznych wystawach, m.in. w Société nationale des Beaux-Arts, Salonie Jesiennym oraz Salonie Niezależnym. Indywidualne pokazy twórczości artysty miały miejsce między innymi w paryskiej Galerie des Artistes Modernes, Galerie Andre Seligmann, Galerie Bernheim-Jeune, Galerie Arts et Artistes Polonais, oraz w Londynie, Petersburgu, czy Kijowie.