Polswissart

Twórczość Wlastimila Hofmana odwołuje się do emocji i intuicji. Poprzez oddanie zewnętrznych form natury mówi o czymś głębszym, wręcz mistycznym. Jest wyrazem wrażliwej duszy artysty, który w prostych ludziach – dzieciach, starcach, chłopkach i żebrakach – odnajdywał przeżycia ogólnoludzkie, takie jak radość, miłość, cierpienie czy tęsknota. Choć jego sztuka niewątpliwie zdradza wpływ mistrza i przyjaciela – Jacka Malczewskiego, to jednak w porównaniu z silnie narodowym symbolizmem autora „Błędnego koła”, posiada własną indywidualność, nacechowaną ascezą, szczerością i pełną uroku naiwnością. Hofman patrzy na świat przez pryzmat wierzeń ludowych i przesądów, gdzie ożywają przydrożne świątki, chochoły i jasełkowe kukiełki.

Przedstawiona w „Wiośnie” na tle idyllicznego pejzażu dziewczynka-anioł to obok faunika z różkami jeden z ulubionych, baśniowo-fantastycznych motywów w repertuarze artysty. W zależności od towarzyszącej jej scenerii i atrybutów, pełni rolę boskiego posłańca lub różnego rodzaju alegorii. Tutaj, naga i młodziutka, siedzi na łące wpatrzona w trzymany w dłoni kielich kwiatu. Jest symbolem wiosny, która raduje serca pierwszymi ciepłymi promieniami słońca, soczystą zielenią traw i barwną paletą kwiatów.

Oferowana kompozycja należy do szerokiej grupy dzieł, dzięki której Hofman zaskarbił sobie tytuł malarza dzieci. Razem z żoną Adą nie doczekał się własnego potomstwa, choć bardzo kochał te wszystkie okoliczne maluchy, które schodziły się do jego pracowni. Zawsze mogły one liczyć tam na ciepło rodzinnego domu. Artysta wybierał pośród nich swoich modeli, szukał ich także po sierocińcach i przytułkach. Były to dzieci biedne, zaniedbane, opuszczone, często anemiczne i słabo rozwinięte fizycznie. „Dzieci podobnie jak i Biblia, są pretekstem do pokazania tego czy tamtego. (…) Każde dziecko ma nieomylny instynkt, takt. Potrafi odróżnić dobro od zła. Nie ma kompleksów. Nie ma też tylu uprzedzeń co dorośli. Ustami dziecka przemawia prawda, piękno, dobroć (…). Na ich twarzach nie ma masek, a przecież twarz ludzka jest podstawowym tworzywem w większości moich kompozycji” – tłumaczył wybór tematyki artysta (Czajkowski B., Portret z pamięci, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław i in., 1971, s. 137-138). Te niewinne, a już mocno doświadczone przez życie małe istotki poruszały go swym pięknem i szczerością. Na płótnach dodawał im skrzydeł, podkreślając tym samym, że są dziećmi Boga.

Bratysława, kolekcja prywatna

Wlastimil Hofman urodził się w rodzinie polsko-czeskiej. We wczesnym dzieciństwie Hofmanowie przenieśli się do Krakowa, gdzie w latach 1895-1899 młody Wlastimil studiował w Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Jana Stanisławskiego i Jacka Malczewskiego. Bardzo dużo podróżował, m.in. do Wiednia, Paryża i rodzinnej Pragi. W latach 20. powrócił do Krakowa. Założył pracownię przy ul. Spadzistej, wiele malował i wystawiał. Po wybuchu II wojny uciekł do czeskiego Kwasilowa na Wołyniu, a następnie udał się w podróż do Moskwy i Stambuły by ostatecznie na kilka lat osiąść w Jerozolimie. W 1947 roku przeprowadził się do Szklarskiej Poręby, do drewnianego domku zwanego odtąd „Wlastimilówką”, gdzie pozostawał do swojej śmierci w 1970 roku.

Kunszt artystyczny Hofmana ceniony był nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami. W roku 1907 roku jako pierwszy Polak otrzymał nominację na członka Wienner Secession Galerie, a w 1921 roku został drugim (po Oldze Boznańskiej) polskim członkiem Societe Nationale de Beaux Arts w Paryżu. Jest uznawany za kontynuatora wyznaczonej przez Malczewskiego linii malarstwa symbolicznego, zarówno w zakresie podejmowanych motywów ikonograficznych, jak i stosowanej stylistyki oraz kompozycyjnych rozwiązań. Znamienny dla symbolistycznego nurtu pierwiastek baśniowy i mistyczny łączy się w malarstwie Hofmana z młodopolską fascynacją życiem wsi i społeczności chłopskiej. W twórczości artysty dominują przedstawienia lirycznych Madonn, młodych chłopek i dzieci, włóczęgów, uskrzydlonych aniołów i grających na fujarkach faunów. Silny pierwiastek religijny i baśniowy sprawiają, że świat realny miesza się ze światem fantastycznym. 

Zgodnie z nurtem symbolicznym Hofman często podejmował również motyw starości i młodości oraz temat życia jako wędrówki, którą rozpoczynamy w momencie narodzin. Do jednych z najbardziej ulubionych bohaterów malarstwa Hofmana należały dzieci, które w warstwie symbolicznej i alegorycznej często przedstawiał pod postacią aniołów, odwołując się w ten sposób do cnót niewinności i czystości. Obecność dzieci na płótnach artysty interpretowana jest również jako nawiązanie do szczęśliwości lat dziecinnych. Niewątpliwie jednak przedstawienia te nacechowane są silnym pierwiastkiem symbolicznym i nie brak w nich melancholii i zadumy. Tadeusz Dobrowolski, pisząc o korzeniach sztuki Hofmana wyraźnie wskazuje na tradycję i atmosferę, jaka panowała w Polsce końca XIX i początku XX wieku. Rozpoczynający wówczas karierę Hofman kształtował się pod wpływem burzliwych czasów. Jak podkreśla Dobrowolski Hofman należał do pomatejkowskiego pokolenia artystów, którzy negowali historyzm w malarstwie i szukali dla siebie nowych ścieżek rozwoju twórczego. Hofman odnalazł się w symbolizmie, w tej swoistej odmianie antropocentryzmu początku XX wieku, który na piedestał wyniósł duszę człowieka. Zatem, podobnie jak w sztuce Wojtkiewicza, Malczewskiego, czy innych przedstawicieli symbolizmu polskiego, w twórczości Hofmana ogromną rolę odgrywały tematy obrazu, niosące z sobą konkretne, często głębokie treści. Jednak warstwa symboliczna nigdy nie przesłoniła całkowicie fascynacji Hofmana rzeczywistością. Jak pisze Dobrowolski nośnikami symbolicznych treści „byli jednak zwykli ludzie, idealizowani chyba wyjątkowo” a „(…) symbolizm Hofmana jest bardzo ziemski, chciało by się rzec chtoniczny, odarty z brutalności, liryczny”. Malarstwo Hofmana pozostaje twórczością ciągle zaskakującą przez mnogość interpretacji, a niesione przez nią treści alegoryczne i symboliczne rodzą potrzebę pogłębiania studiów nad spuścizną artysty.