Polswissart

„Światło ma (…) znaczenie duchowości; jest ono postacią dobra i prawdy, substancjalnością wiedzy i woli, równie jak wszystkich rzeczy przyrodzonych. (…) ma (…) w sobie zarazem przeciwstawność, mianowicie ciemność, tak samo jak dobru przeciwstawia się zło” – Georg W. Hegel
(Wykłady o filozofii dziejów, tłum. A. Zieleńczyk, Warszawa 2011, s. 202)

Oferowana praca Kajetana Sosnowskiego nawiązuje do jego cyklu „Obrazów pustych”, który powstał w wyniku fascynacji artysty minimalizmem. Obrazy z tej serii, tworzone w latach 1961-64, charakteryzują się jednobarwną płaszczyzną o przydymionym, zgaszonym kolorze, czasem otoczoną kontrastową bordiurą. Artysta zamalowywał płótno własnymi palcami, rozsmarowując farby dłonią po powierzchni. Poprzez wyeliminowanie innych narzędzi, Sosnowski zwracał uwagę na kontakt artysty z materią malarską, co nadawało pracom swoistego charakteru, zbliżonego do sztuki performance. Uzyskiwana przez zastosowany artystyczny zabieg faktura, nie pozbawiona śladów bezpośredniego działania, migotliwie odbijała światło. O istotę „Obrazów pustych” pytał Julian Przyboś: „Czy Sosnowski odkrył naprawdę nowe światło; to jest nową jego zjawę malarską?” – i potwierdzał – „(…) nie widziałem dotychczas nikogo, ażeby tak głęboko wpuścił światło w obraz i żeby ono gdzieś z dna biło równomiernie na całą powierzchnię obrazu” (Kowalska B., Kajetan Sosnowski, [w:] Kamena. Kwartalnik kresowy, nr 2 [927], 1990, s. 42.).

Poznań, kolekcja prywatna
Desa Unicum, aukcja 5.03.2020, poz. 58

„Od wczesnych obrazów Kajetana, na których farba rozprowadzana była dłońmi, bez użycia pędzla, po ostatni cykl zszywanych płócien »Katalipomena« – obok tendencji konstrukcyjno-porządkującej, obok dążenia do ascezy i obiektywizacji – zawsze ujawniała się w jego pracach intelektualna refleksja i emanacja nieprzekładalnej na słowa siły ezoterycznej, bez której nie ma prawdziwej sztuki”.
(Kowalska B., Kajetan Sosnowski, [w:] Katalog wystawy laureatów Nagrody Krytyki im. Cypriana Kamila Norwida z lat 1967-1976, Wierzchowska W. [red.], Warszawa 1977)

Kajetan Sosnowski urodził się w 1913 roku w Wilnie. Kształcił się w warszawskiej ASP u Tadeusza Pruszkowskiego i Wojciecha Jastrzębowskiego. Po wojnie aktywnie współtworzył życie artystyczne – kreował łódzki ZPAP, był kierownikiem artystycznym „Kuźnicy” oraz jednym z współzałożycieli warszawskiej Grupy 55, galerii Krzywe Koło i  Galerii EL w Elblągu, gdzie zainicjował Biennale Form Przestrzennych. Chętnie wystawiał w awangardowych galeriach, przyczynił się do utworzenia Galerii 72 w Chełmie Lubelskim. Uczestniczył m.in. w Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (1955).

Jego zainteresowania twórcze opierały się głównie na malarstwie, rzadziej na rysunku czy rzeźbie. W czasie okupacji jego prace nawiązywały do postimpresjonizmu, następnie skierował swoje artystyczne poszukiwania w stronę form figuratywnych. Od lat 50. zaczął posługiwać się kształtami abstrakcyjnymi, początkowo aluzyjnymi, później skupił się na materialnych cechach kompozycji (Obrazy białe). Fascynacja naturą światła stała się podstawą jego ascetycznych „obrazów pustych”, w których nieomal jednobarwna płaszczyzna, zamalowana farbą rozprowadzoną dłonią, zdawała się promieniować blaskiem. Dalsze poszukiwania w tym obszarze zaowocowały pracami z cyklów „Poliptyki” (1965) i niezwykłymi w swej istocie obrazami chemicznymi – „Metalepseis” (1972-1982). Pewnym wyjątkiem od tych rozważań były obrazy szyte zwane „Katalipomena (1975)”. Były to monochromatyczne kompozycje z pozszywanych kawałków płótna, niektóre wręcz o dodatkowym wydźwięku rękodzieła. W latach 80. Malarz stworzył też serię obrazów czarnych z odniesieniem do martyrologii ojczyzny oraz cykl obrazów z motywem krzyża, określanych jako„Interwencje” (1981).