Polswissart

W malarstwie sztalugowym Popiel poruszał tematykę religijną i historyczną, malował sceny rodzajowe, portrety i pejzaże. Niektóre z kompozycji cieszyły się tak wielkim powodzeniem, że zmuszony był powtarzać ten sam temat w kilku wariantach, zawsze z właściwą sobie troską o detal i pieczołowitością warsztatową. Do takich prac należy oferowany obraz „Branki w jasyrze” („Branki tatarskie”), malowany około 1897 roku, który od znanych już wersji tego samego motywu odróżnia przede wszystkim obfitująca w mnogość detali kompozycja sceny. Pierwotnie temat branek został zamówiony u Popiela przez Jana II barona Goetze-Okocimskiego, mecenasa i filantropa, do powstającego pałacu w Okocimiu – jednej z najokazalszych rodowych siedzib ówczesnej Galicji. „Branki w jasyrze” należały do popularnego nurtu historycznego i orientalizującego panującego w polskim malarstwie końca XIX wieku. Motywy te podejmowano chętnie w Monachium czy w Wiedniu. Nie bez znaczenia dla powodzenia tych przedstawień wśród bogatej klienteli Tadeusza Popiela miała opublikowana parę lat wcześniej powieść „Branki w jasyrze” pióra Jadwigi Łuszczewskiej pod pseudonimem Deotyma.  

Na szerokim tle pejzażowym artysta przedstawił wóz z łupami, wokół którego stoją, siedzą i leżą związane kobiety wzięte w jasyr. W lewej części kompozycji, przy wozie, widoczna jest postać Tatara na koniu, zwróconego przodem do otwierającej się przed nim sceny obozowiska, zajmującej pozostałą część płótna. W głębi widoczny jest mały staw, a za nim obóz tatarski z pasącymi się końmi. Całość domyka łuna pożaru w prawej części kompozycji.

Polswiss Art, aukcja 1.06.2021, poz. 11
Polska, kolekcja prywatna

(…) słowem artysta zdoleń był portretować z równą doskonałością mężczyzn jak kobiety, zdoleń był odtworzyć piękno przyrody wcale kontemplacyjnie i w ogóle obrazy swoje owiać nimbem uroku i czaru.

(Sokolnicki L., Tadeusz Popiel. Szkic monografii, Poznań 1913, s. 9.)

Tadeusz Popiel herbu Sulima urodził się w roku 1863 w Szczucinie. Od 1876 roku był wychowankiem Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Uważany przez profesorów za wybitnie zdolnego, został przyjęty w roku 1881 na Oddział Kompozycyjny, tzw. Majsterszule, pod osobistym kierownictwem Jana Matejki. W osobie Matejki znalazł oddanego protektora. Jako jeden z nielicznych uczniów otrzymywał za jego poleceniem zamówienia na obrazy, a sam profesor postarał się dla niego o stypendium Wydziału Krajowego. W kolejnych latach kształcenie w Krakowie uzupełniał studiami w Wiedniu i Monachium. Dość szybko zaczął odnosić pierwsze sukcesy. W 1890 roku w Paryżu otrzymał złoty medal za obraz „Mojżesz na Górze Synaj”. W roku 1893 jego obraz „Po burzy”, wystawiony w dziale polskim Wystawy Światowej w San Francisco uzyskał zloty medal, a następnie wielkie złote medale na wystawach w Chicago i Filadelfii, wreszcie zakupiony został przez muzeum w St. Louis. W 1894 roku artysta pracował przy urządzaniu wystawy krajowej we Lwowie. Jego dziełem było alegoryczne malowidło zdobiące fronton pawilonu przemysłowego. Wystawił wówczas też pracę pt. „Święto Tory”, a w innym specjalnym pawilonie podziwiać można było ponadto Panoramę Racławicką Jana Styki i Wojciecha Kossaka, w której Popiel namalował chwalone przez krytykę partie pejzażu i postacie chłopów. W roku 1899 artysta wygrał konkurs na dekorację malarską kaplicy polskiej św. Stanisława w Bazylice Świętego Antoniego w Padwie. Zgodnie z warunkami konkursu, przed rozpoczęciem prac spędził rok we Włoszech, gdzie doskonalił umiejętność malarstwa freskowego.

Popiel aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym. W 1900 roku we Lwowie współzałożył stowarzyszenie „Młoda Sztuka”, mające służyć radą i pomocą młodym artystom i organizować ich wystawy. Zaangażowany był także w powołanie Stowarzyszenia Artystów w Poznaniu, gdzie sam miał wystawy w latach 1908, 1910 i 1912, i gdzie znalazł nabywców m.in. na sławne już swoje obrazy „Jasełka” i „Syzyf”. Jego dzieła znane były szerokiej publiczności, gdyż reprodukowały je niemal wszystkie polskie czasopisma ilustrowane przez cale trzydziestolecie poprzedzające pierwszą wojnę światową.

Znany i wzięty za życia, choć ignorowany przez zwolenników nowych prądów w sztuce, był Popiel epigonem historyzmu i eklektyzmu. Za wzór brał malarstwo wiedeńskie i monachijskie, którego założenia z powodzeniem realizował w swych dziełach historycznych i rodzajowych. Niezwykle pracowity i płodny, pojmował sztukę przede wszystkim jako służbę ojczyźnie.