Polswissart

Jego obrazy, prawie od początku abstrakcyjne, mocno zbudowane, poddane surowym rygorom kompozycyjnym, stają się obszarem niemal fundamentalnych dociekań o samej naturze malarstwa. – Anda Rottenberg

(Rottenberg A., Sztuka w Polsce 1945-2005, Warszawa 2007, s. 81)

Od czasu definitywnego zerwania z figuratywnością w malarstwie, twórczość Stefana Gierowskiego naznaczona była poszukiwaniem nowej formuły obrazu. Zamierzeniem artysty było pozbawienie dzieła wszystkich innych, zbędnych w jego mniemaniu, treści i skupienie się wyłącznie na oddziaływaniu koloru i figury. Dał temu wyraz rezygnując również z nadawania swoim obrazom złożonych, literackich tytułów i zaczął konsekwentnie numerować je rzymskimi cyframi. Długą serię obrazów abstrakcyjnych otwiera w 1957 roku cykl srebrzysto-szarych płócien, które krytycy chętnie wiązali z teorią unizmu Władysława Strzemińskiego. Gierowski poszedł jednak własną ścieżką. Jego twórczość wyewoluowała do kolorystycznego studium, gdzie gradacja barw i rytmiczne podziały płótna stały się świadomą, formalną polemiką z op-artem: „Uznałem za najbliższą moim skłonnościom krańcową decyzję poprzedników, że barwa, forma i materia są treścią obrazu i jedynym autonomicznym malarskim środkiem przekazu. Dawało to szansę istotnego pogłębiania moich wyobrażeń o rzeczywistości i opartego o fakty realistycznego widzenia przedmiotu moich zainteresowań, którym stał się problem światła i przestrzeni. Aby zachować dystans w stosunku do własnych intencji przekazu i uniknąć nieporozumień, przyjąłem jako tytuł moich prac słowo ‘obraz’ (obraz czegoś) oraz wprowadziłem kolejną numerację rzymską (nie dla wszystkich czytelną)” – tłumaczył artysta (Fijałkowski/Gierowski. Wizje malarstwa [katalog wystawy], Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot 2002, s. 7).

Prezentowany „OB. DCVI” z 1990 roku podzielony jest horyzontalnie na dwie większe płaszczyzny. Górna strefa płótna zamalowana została na jednolity brązowy kolor, podczas gdy dolna ukazuje tęczowy gradient, od błękitu i chłodnej zieleni, poprzez żółć, aż do pomarańczu i soczystej czerwieni. Wertykalne pasy subtelnie przenikających się, intensywnych barw dynamicznie wibrują, przepuszczając światło. Stanowią one mocny kontrast do spokojnej i statycznej górnej płaszczyzny koloru. Poprzez zestawienie obu stref malarskich, widz doświadcza jednocześnie energetyzującej, jak i wyciszającej mocy różnorodnych plam barwnych. Zbudowane w ten sposób dwa przeciwstawne rytmy, stają się w naszym postrzeganiu czymś więcej niż zwykłą rejestracją różnych odcieni farby na płótnie. Zastosowane kolory zmieniają się w narzędzie do odmalowywania dynamiki układów, zaznaczania ich granic i wywoływania przestrzennych iluzji.

Warszawa, kolekcja prywatna
zakup Galeria Zapiecek (ok. 2005)

Stefan Gierowski był wybitnym przedstawicielem współczesnej awangardy, jednym z najważniejszych polskich abstrakcjonistów. Zamiłowanie do sztuki wyniósł z domu rodzinnego: od kolekcjonującego obrazy ojca-lekarza, który sam amatorsko parał się malarstwem oraz od wuja –  studenta Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie i akademii monachijskiej. Rozwijająca się na przestrzeni kolejnych dekad XX w. twórczość Gierowskiego, została trafnie określona przez krytyka sztuki Aleksandra Wojciechowskiego mianem „abstrakcji autonomicznej”.

Urodził się w 1925 roku w Częstochowie. W latach 1945-1948 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w pracowniach Zbigniewa Pronaszki i Karola Frycza. Równocześnie uczył się historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był osobą wszechstronnie uzdolnioną, również muzycznie – grał bowiem na fortepianie. W 1949 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie sześć lat później zadebiutował na wystawie w Galerii Arsenał. Współpracował także z Galerią Krzywe Koło, prowadzoną przez Mariana Bogusza. W latach 1962-1996 wykładał na warszawskiej ASP, gdzie w latach 1975-1981 był dziekanem Wydziału Malarstwa. W 1986 roku został profesorem zwyczajnym, a w 2018 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu za niezwykle bogaty dorobek twórczy, aktywność na polu kształcenia młodego pokolenia artystów oraz działalność społeczną.

Sztuka Stefana Gierowskiego przechodziła przez różne etapy. Początkowa, figuratywna faza dość szybko, bo już w połowie lat 50. zamienia się w reprezentatywną dla dalszej jego twórczości abstrakcję. Wówczas artysta zrezygnował z nadawania tytułów swoim dziełom, oznaczając je odtąd jedynie rzymską numeracją. Nadrzędną wartością obrazu był kolor, światło i przestrzeń. Pierwsze nieprzedstawiające kompozycje z przełomu lat 50. i 60. należą do wybitnego przykładu polskiego malarstwa materii. W połowie lat 60. artysta w swoich kolorystycznych poszukiwaniach zbliżył się do op-artu. Tworzył iluzje przestrzeni, budował obrazy z najprostszych figur geometrycznych. W 1980 roku otrzymał prestiżową Nagrodę im. Jana Cybisa za całokształt twórczości. W swojej karierze miał kilkadziesiąt wystaw indywidualnych zarówno w Polsce, jak i zagranicą, a także uczestniczył w ponad dwustu wystawach zbiorowych.